در مصاحبه های مستقیمی که با چند تن از این شرکت کنندگان انجام شد که مشروح آن در سایر بخش ها آمده است بسیاری از آنها معتقد بودند که ایران همه زیرساخت ها و شرایط لازم و نیز پتانسیل به دست آوردن جایگاه قبلی خود را در بازار جهانی محصولات پتروشیمی دارد و مهمترین چالش ایران تامین مالی پروژه ها است که بدون سرمایه گذاری خارجی بسیار سخت و حتی ناممکن است. در این یادداشت سعی بر این است تا نگاهی داشته باشیم به انواع روش های تامین مالی پروژه ها، وضعیت آنها و چالش های مربوط به تامین مالی در برهه زمانی فعلی.
اﻧﺪﻳﺸﻴﺪن راﻫﻜﺎری ﺑﺮای ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﭘﺮوژه از ﻣﺮاﺣﻞ اوﻟﻴﻪ ﺑﺮای اﻃﻤﻴﻨﺎن از ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳﻴﺪن ﭘﺮوژه اﺳﺖ. در اﻳﻦ ﺑﻴﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺟﺬب ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ ﺧﺎرﺟﻲ راﻫﻜﺎری ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺮای ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﺎﻟﻲ ﭘﺮوژه ﻫﺎ ﺑﺎ ﺣﺠﻢ ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎﻻ است. ﻫﺮ ﭼﻪ ﻧﻴﺎز ﻣﺎﻟﻲ،ﺣﺠﻢ ﻣﺎﻟﻲ و ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﭘﺮوژه ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﻃﺮﻓﻴﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﺮای ﻣﻬﻴﺎ ﻛﺮدن ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻬﺘﺮ و دﻗﻴﻖ ﺗﺮ، ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد. در ﻛﺸﻮری ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﺮان ﻛﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺎﻧﻚ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻛﺸﻮری در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد و ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎی زﻳﺮ ﺑﻨﺎﻳﻲ دارد ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺟﺬب ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ ﺧﺎرﺟﻲ بسیار ﻣﻬﻢ و بلکه حیاتی اﺳﺖ. ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﻢ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ اﻫﻤﻴﺖ ﻧﻘﺶ ﻛﺸﻮر ﻣﻴﺰﺑﺎن ﭘﺮوژه در ﺑﺮﻗﺮاری ﺛﺒﺎت و اﻣﻨﻴﺖ در زﻣﻴﻨﻪ ﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی، ﺳﻴﺎﺳﻲ، ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات و ﻋﻮاﻣﻞ و زﻣﻴﻨﻪ ﻫﺎی ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻫﺮ ﺻﻨﻌﺖ و ﻛﺸﻮر ﺑﺮای ﺟﺬب ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺧﺎرﺟﻲ است. ﻣﺴﺌﻠﻪ رﻳﺴﻚ ﻫﺎ و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺻﺤﻴﺢ آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺴﺌﻠﻪ ای ﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﻣﻮرد ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﺎﻟﻲ ﭘﺮوژه ﺑﺴﻴﺎر ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮔﺬار و ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺎﺷﺪ. اﻳﻦ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ در ﺣﺎﻟﺖ ﻛﻠﻲ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ اﺳﺘﻘﺮاض از ﺑﺎﻧﻚ ﻫﺎی ﺧﺎرﺟﻲ ﻳﺎ ﻣﻮﺳﺴﺎت ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻤﺎن ﺷﻜﻞ وام ﻛﻪ در اﺻﻼح ﺑﻪ آن ﻓﺎﻳﻨﺎﻧﺲ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﺧﺎرﺟﻲ ﺑﺎﺷﺪ. در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓﻲ روش ﻫﺎی ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﺎﻟﻲ ﺧﺎرﺟﻲ و ﺗﻮﺿﻴﺢ در ﻣﻮرد وﺿﻌﻴﺖ اﻳﺮان ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﻣﺎر ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه در اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺧﺎرﺟﻲ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺳﭙﺲ ﺑﺮ اﺳﺎس دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪی ﻫﺎی اراﺋﻪ ﺷﺪه،روش اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه در ﺗﻌﺪادی از ﭘﺮوژه ﻫﺎی اﻳﺮان ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد.
ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ و ﻣﺆﺛﺮﺗﺮﻳﻦ راه ﺣﻞ ﺗﺤﻘﻖ اﻫﺪاف ﺗﻮﺳﻌﻪ در ﻳﻚ ﻛﺸﻮر، وﺟﻮد ﺳﺎﺧﺘﺎر اﻗﺘﺼﺎدی ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪ ﺑﺎ ﺑﺎزار ﻣﺎﻟﻲ ﻓﻌﺎل اﺳﺖ.ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻛﻤﺒﻮد ﭘﺲاﻧﺪاز ﻣﺎﻟﻲ در اﻏﻠﺐ ﻛﺸﻮرﻫﺎی در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ، اﻣﻜﺎﻧﺎت داﺧﻠﻲ در اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺑﺮای ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺟﻬﺖ ﺗﺤﻘﻖ اﻫﺪاف ﺗﻮﺳﻌﻪ ای و اﻧﺠﺎم ﭘﺮوژه ﻫﺎی زﻳﺮ ﺑﻨﺎﻳﻲ ﻛﺎﻓﻲ ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ اﻛﺜﺮ اﻳﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﻧﺎﭼﺎرﻧﺪ ﻛﺴﺮی ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺧﻮد را از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺧﺎرﺟﻲ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﮔﺮاﻳﺶ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺟﺬب ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ ﺧﺎرﺟﻲ ﺷﻜﻞ ﻣﻲﮔﻴﺮد.
ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﻢ در ﻣﻮرد اﻧﺘﺨﺎب ﻫﺮ ﻛﺪام از اﻳﻦ روش ﻫﺎ ﺷﺮاﻳﻂ و وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎی ﭘﺮوژه و ﻛﺸﻮر ﻣﻴﺰﺑﺎن ﭘﺮوژه و ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺑﺎزده ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر است. بنابراین، روﺷﻲ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد که ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﻴﺰان وﻗﺖ و ﻫﺰﻳﻨﻪ،ﺟﻮاﺑﮕﻮی رﻳﺴﻚ ﻫﺎی ﭘﺮوژه ﺑﺎﺷﺪ. ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎی اﺗﺨﺎذ ﺷﺪه ﻛﺸﻮر ﻣﻴﺰﺑﺎن در ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮی ﻫﺮ ﻛﺪام از اﻳﻦ روش ﻫﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﻴﺖ اﺳﺖ؛ ﭼﻪ ﺑﺴﺎ روش ﻫﺎی ﻣﻔﻴﺪی ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﭘﺮوژه و در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻮارد دﻳﮕﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺼﻮر ﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎ ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ دوﻟﺖ ﻳﺎ ﺧﻂ ﻣﺸﻲ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﻛﺸﻮر ﻣﻴﺰﺑﺎن ﻳﺎ ﻧﺎآﮔﺎﻫﻲ آﻧﻬﺎ و ﻣﻬﻴﺎ ﻧﺒﻮدن زﻳﺮﺳﺎﺧﺘﻬﺎی ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻣﺎﻧﻊ از ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮی آن ﺷﻴﻮه ﺷﻮد. از ﻃﺮﻓﻲ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺘﻮﻟﻴﺎن ﭘﺮوژه در ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ و در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﻴﻮه ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﭘﺮوژه در ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮی روش ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ.درﺣﺎﻟﺖ ﻛﻠﻲ ﺑﺮای رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻳﻚ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﻳﺪ روش ﻫﺎی ﺗﺨﺼﻴﺺ رﻳﺴﻚ،ﻧﻮع ﻗﺮاردادﻫﺎ،ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎی ﺣﻘﻮﻗﻲ و ﻣﺎﻟﻲ ﻫﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ آن ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﭘﺮوژه ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد.
در ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﺎﻟﻲ ﭘﺮوژه ﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﭘﺮوژه و ﺻﻨﻌﺖ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ آن، ﺣﺠﻢ ﻣﺎﻟﻲ و زﻣﺎن ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز و در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺮای ﭘﺮوژه، ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﺸﻮر ﻣﻴﺰﺑﺎن ﭘﺮوژه از ﻧﻈﺮ اﻣﻨﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ، اﻗﺘﺼﺎدی و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﻮﺟﻮد در آن، ﻣﻴﺰان ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﭘﺮوژه در آن ﻛﺸﻮر ﻣﻲﺗﻮان روش ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ را ﺑﺮای ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﺎﻟﻲ ﭘﺮوژه ﻣﺘﺼﻮر ﺷﺪ.
اﻧﻮاع روشﻫﺎی ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﺎﻟﯽ ﺧﺎرﺟﯽ
ﺷﯿﻮهﻫﺎی ورود ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺑﻪ ﭘﺮوژهﻫﺎ را ﻣﯽﺗﻮان در دو دﺳﺘﻪ روشﻫﺎی اﺳﺘﻘﺮاﺿﯽ(ﯾـﺎ ﻗﺮﺿـﯽ) و روشﻫﺎی ﻏﯿﺮاﺳﺘﻘﺮاﺿﯽ(ﯾﺎ ﺗﺄﻣﯿﻦ از ﻃﺮﯾﻖ ﻓﺮوش ﺳﻬﺎم) ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨـﺪی ﻧﻤـﻮد[1]. اﯾﻦ روشﻫﺎ، ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در دو ﺑﻌﺪ داﺧﻠﯽ و ﺧـﺎرﺟﯽ ﻗﺎﺑـﻞ ﺑﺤـﺚ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ در اﯾـﻦ ﭘـﮋوﻫﺶ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺑﺮ روشﻫﺎی ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣـﺎﻟﯽ ﺧـﺎرﺟﯽ است. در اداﻣـﻪ ﺑـﻪ ﺑﺮرﺳـﯽ اﯾـﻦ روشﻫـﺎ ﭘﺮداﺧﺘـﻪﻣﯽﺷﻮد.
روش اﺳﺘﻘﺮاﺿﯽ
در ﺣﻮزه ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﺎﻟﯽ ﺧﺎرﺟﯽ، ﺑﺤﺚ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﺎﻟﯽ اﺳﺘﻘﺮاﺿـﯽ ﺑـﺎ اﺷـﮑﺎل ﺣﻘـﻮﻗﯽ ﻗـﺮض ﭘﯿﻮﻧـﺪ ﻣﯽﺧﻮرد- از ﻗﺒﯿﻞ وامﻫﺎی ﺑﺎﻧﮑﯽ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ، اوراق ﺑﻬﺎدار، وﺟﻪاﻟﻀﻤﺎن، ﺳﻔﺘﻪ و دﯾﮕﺮ اﻧﻮاع اﺳـﻨﺎد ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻗﺮض. وﯾﮋﮔﯽ ﻣﺸـﺘﺮک ﺗﻤـﺎم اﯾـﻦ اﺳـﻨﺎد ﻗـﺮض، از وام ﺑـﺎﻧﮑﯽ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺗـﺎ ﻣـﻮارد ﺑﺴـﯿﺎر ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺗﺮ، اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم آﻧﻬﺎ ﺑﺎزﺗﺎب ﯾﮏ ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ از ﻃﺮف وام دﻫﻨﺪه ﺑﺮای اراﯾـﻪ ﻣﺒﻠـﻎ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷـﺪه و ﺗﻌﻬـﺪ از ﻃـﺮف وام ﮔﯿﺮﻧـﺪه ﺑـﺮای ﺑﺎزﭘﺮداﺧـﺖ وام درﯾـﺎﻓﺘﯽ اﺳـﺖ. در اﯾـﻦ ﮔﻮﻧـﻪ روشﻫـﺎ ﮐﺎرﻓﺮﻣـﺎ (ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪﭘﺬﯾﺮ) در واﻗﻊ واﻣﯽ را از ﻣﺆﺳﺴﻪ وام دﻫﻨﺪه درﯾﺎﻓـﺖ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ و ﻣﻮﻇـﻒ اﺳـﺖ در ﺳﺮرﺳـﯿﺪﻫﺎی ﻣﻘﺮر اﻗﺴﺎط ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ آن را ﺑـﻪ وام دﻫﻨـﺪه ﺑﭙـﺮدازد.
در اﯾـﻦ روشﻫـﺎ رﯾﺴﮏ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬار ﯾﺎ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻣـﺎﻟﯽ ﻧﯿﺴـﺖ و درﯾﺎﻓـﺖ ﮐﻨﻨـﺪه ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﯽ از ﻃﺮﯾﻖ ﺿﺎﻣﻦ ﮐﻪ ﻫﻤﺎن دوﻟﺖ ﯾﺎ ﺑﺎﻧﮏ ﺗﺠﺎری است، ﺿﻤﺎﻧﺖ ﻧﺎﻣﻪای ﻣﺒﻨﯽﺑﺮ ﺗﻌﻬـﺪ ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ در ﺳﺮرﺳﯿﺪ ﯾﺎ ﺗﻌﻬﺪ ﺟﺒﺮان ﺧﺴﺎرت ﺑﺮ اﺛﺮ ﻗﺼﻮر درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﻨﺪه ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﺑـﻪ ﺗـﺄﻣﯿﻦﮐﻨﻨﺪه ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﯽ اراﯾﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ. ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﯽ ﻣﻮﺿﻮع اﯾﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨـﺪی ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ ﺗﻀـﻤﯿﻨﯽ ﮐـﻪ ﺑـﺮ آن ﻣﺘﺮﺗﺐ اﺳﺖ در ﺗﺮاز ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎی ﮐﺸﻮر ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺑﺪﻫﯽ دوﻟـﺖ و ﺳﯿﺴـﺘﻢ ﺑـﺎﻧﮑﯽ ﺗﻠﻘـﯽ ﻣـﯽﺷـﻮد.
اﻟﻒ: ﻓﺎﯾﻨﺎﻧﺲ
ﯾﮑﯽ از ﭘﺮﮐﺎرﺑﺮدﺗﺮﯾﻦ روشﻫﺎی اﺳﺘﻘﺮاﺿﯽ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺧﺎرﺟﯽ، ﻓﺎﯾﻨﺎﻧﺲ ﺧﺎرﺟﯽ ﭘـﺮوژه اﺳـﺖ. ﻓﺎﯾﻨﺎﻧﺲ در ﻟﻐﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ »ﻣﺎﻟﯿﻪ« ﯾﺎ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﺎﻟﯽ است. در ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﺣﻘـﻮﻗﯽ و ﻗـﻮاﻧﯿﻦ اﯾـﺮان، اﯾـﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﺑﻪﻃﻮر اﺧﺘﺼﺎﺻﯽﺗـﺮ، ﻋﺒـﺎرت اﺳـﺖ از اﺳـﺘﻔﺎده از ﺧﻄـﻮط اﻋﺘﺒـﺎری ﺑـﺮای درﯾﺎﻓـﺖ وام از ﻣﺆﺳﺴـات ﻣـﺎﻟﯽ ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﯽ.در ﺣﻘﯿﻘـﺖ ﻓﺎﯾﻨـﺎﻧﺲ را ﻣﯽﺗﻮان ﺳﺎزوﮐﺎری داﻧﺴﺖ ﮐﻪ در آن ﺑﯿﻦ ﮐﺸﻮر ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﭘﺬﯾﺮ و ﮐﺸﻮر ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪﮔـﺬار، ﻗـﺮاردادی ﻣﻨﻌﻘﺪ ﻣﯽﺷﻮدﮐﻪ ﻃﺮح ﯾﺎ ﭘﺮوژهای را ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻧﯿـﺮوی اﻧﺴـﺎﻧﯽ ﻣﺘﺨﺼـﺺ، اﻧﺘﻘـﺎل ﻓﻨـﺎوری، ﻣﺎﺷـﯿﻦ آﻻت و ﺗﺠﻬﯿﺰات، ﻣﻮاد اوﻟﯿﻪ و ﺗﻮان ارزی ﻻزم ﺗﻮﺳﻂ ﮐﺸﻮر ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔـﺬار ﺗـﺄﻣﯿﻦ ﺷـﻮد و زﻣـﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻃﺮح ﯾﺎ ﭘﺮوژه ﺑﻪ ﺑﻬﺮهﺑﺮداری رﺳﯿﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﯿﺰان ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاری و ﺑﻬﺮه ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ آن ﮐﺸـﻮر، ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﭘﺬﯾﺮ ﻣﺘﻌﻬﺪ ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ ﮐﻞ ﻗﯿﻤﺖ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﻃـﺮح ﯾـﺎ ﭘـﺮوژه را ﺑـﻪ ﺻـﻮرت اﻗﺴـﺎﻃﯽ در اﺧﺘﯿﺎر ﮐﺸﻮر ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬار ﻗﺮار دﻫﺪ.
در اﯾﻦ روش، ﻣﺒﻠﻎ ﻣﺸﺨﺼﯽ ﺑﺎ ﺗﻮاﻓﻖ ﻃﺮﻓﯿﻦ از ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ﯾﺎ ﻣﺆﺳﺴﻪ ﺑﻪ ﮐﺸﻮر دﯾﮕﺮی ﻗـﺮض داده ﺷﺪه و اﺻﻞ وام ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺳﻮد (ﺑﻬﺮه) آن ﻃﯽ ﻣﺪت زﻣﺎن ﻣﻌﻠﻮﻣﯽ (ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﯿﻦ 5 ﺗﺎ 10 ﺳـﺎل) ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ ﻣﯽﮔﺮدد. اﯾﻦ روش، ﯾﮑﯽ از روشﻫﺎی ﻏﯿﺮ ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪﮔـﺬاری اﺳﺖ. وام دﻫﻨﺪه ﺑﺮای اﻃﻤﯿﻨﺎن از ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ وام ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﺪه، ﺗﻀﻤﯿﻦﻫـﺎی ﻣﺸـﺨﺺ و ﻣﻌﺘﺒﺮی را از ﮐﺸﻮر وام ﮔﯿﺮﻧﺪه درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ. در اﯾﻦ ﺧﺼـﻮص از روشﻫـﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔـﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻫﻤﮑﺎری ﭼﻨﺪ ﮐﺸﻮر ﯾﺎ ﻣﺆﺳﺴﻪ در وام ﭘﺮداﺧﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ اﯾﺠﺎد اﻣﮑﺎن ﻓﺸﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑـﺮ وام ﮔﯿﺮﻧـﺪه در ﺻﻮرت ﺑﺮوز ﻣﺸﮑﻞ در ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ وام ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ، اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ.
مهمترین مزایای روش فاینانس را میتوان شامل این موارد دانست: ورود منابع مالی جدید و مجازی برای پروژهها؛ حفظ نقش حاکمیتی دولت؛ عدم لحاظ ریسک سرمایه گذاری؛ شناخت کامل نحوه اجرای پروژه؛ کنترلکامل و متمرکز فنی ومالی؛ تطابق با نظام فنی و اجرایی کشور؛ پرداخت به موقعه زینه های پروژه و توسعه بازار سرمایه.
فاینانس علیرغم مزایایی که دارد، میتواند معایبی همچون نیاز به زمان نسبت طولانی برای عقد قرارداد؛ محدودیتهای قانونی و بودجه ای؛ محدودیت منابع در صورت نیاز به افزایش احتمالی؛ لزوم فراهم بودن شرایط اقتصادی مناسب؛ لزوم فراهم بودن شرایط سیاسی مناسب؛ عدم انتقال کامل دانش و مهارت های فنی و مجوزهای مورد نیاز از مراجع مختلف داشته باشد.
ب: ﯾﻮزاﻧﺲ
ﯾﻮزاﻧﺲ در ﻟﻐﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ »ﻣﻬﻠﺖ«، »ﻓﺮﺟﻪ«، »ﻣﺪت«، »ﺑﻬﺮه ﭘﻮل« و »وﻋﺪه ﭘﺮداﺧﺖ« آﻣـﺪه، در ﻋﺮف ﺗﺠﺎرت ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﻧﺴﯿﻪ ﺗﻀﻤﯿﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ، در اﺻﻄﻼح ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪﮔـﺬاری ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﯽ ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﺮ ﭘﺮداﺧﺖ ﻗﯿﻤﺖ ﻓﻨﺎوری و ﺗﺠﻬﯿﺰات درﯾﺎﻓﺖ ﺷﺪه در ﻗﺒﺎل اراﯾﻪ ﺑﺮات ﻣـﺪت دار (ﻣـﺜﻼ ﺑـﻪ ﻣﺪت ﯾﮏ ﯾﺎ دو ﺳﺎل) است، وام درﯾﺎﻓﺘﯽ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﺑﺎزﭘﺮداﺧـﺖ آن در ﻣـﺪت زﻣـﺎن ﮐﻮﺗـﺎهﻣﻘﺪار ﮐﻤﺘﺮی داﺷﺘﻪ و ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺮای ﭘﺮوژهﻫﺎی ﺗﺠﺎری ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد؛ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ وام ﮔﯿﺮﻧﺪه ﺗﻮان ﭘﺮداﺧﺖ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی ﺧﺮﯾﺪ ( ﮐﺎﻻ، ﺧﺪﻣﺎت ﯾﺎ ﻓﻨﺎوری) را ﻧﺪارد و ﻣﺎﯾﻞ اﺳـﺖ اﯾـﻦ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎ را در ﻃﻮل زﻣﺎن و ﯾﺎ آﯾﻨﺪهای ﻣﻌﻠﻮم ﺑﭙﺮدازد.
ذکر این نکته لازم است که در روش فاینانس تنها بحث تأمین مالی و دریافت پول به صورت وام مطرح بود؛ در حالی که در روش یوزانس بحث کالا، خدمات و یا دانش فنی نیز وارد شده و در واقع این فناوریها از کشور یا مؤسسه خارجی خریداری میگردد[2] همچنین میزان بازپرداخت در روش فاینانس حدود ده سال است و برای اکثر پروژه های کلان و زیر بنایی مورد استفاده قرار میگیرد، در حالی که در یوزانس به علت ماهیت خاص و کوتاه بودن مدت آن عمدتاً در جهت پروژه های زیرساختی و بلندمدت به کارگرفته نمی شود.
همچنین در مورد یوزانس،بحث هزینه یوزانس مطرح است که عبارت از بهره ای است که خریدار کالا علاوه بر قیمت کالا بابت مهلتی که برای پرداخت به وی داده در سررسید باید بپردازد.
یوزانس اعتبار ی است که وجه اعتبار بلافاصله پس از ارایه اسناد از سوی ذینفع، پرداخت نمیشود بلکه پرداخت وجه آن ،بعد از مدت تعیین شده صورت میگیرد. در واقع فروشنده به خریدار مهلت میدهد بهای کالا را پس از دریافت و فروش آن بپردازد. معامله یوزانس معمولا در کشورهایی انجام می گیرد که کمبود ارز دارند. استفاده از این روش در کشور ما به عنوان شیوه تأمین مالی خارجی، نیازمند تامل بیشتری است.
ج: وامﻫﺎی ﺗﻀﻤﯿﻨﯽ ﺧﺎرﺟﯽ
وامﻫﺎی درﯾﺎﻓﺘﯽ در اﯾﻦ روش ﺑﺎ روش ﻓﺎﯾﻨﺎﻧﺲ ﯾﮏ ﺗﻔﺎوت ﻋﻤﺪه دارد و آن ﻫﻢ ﺑـﻪ ﺑﺮﻗـﺮاری ﺷﺮوط ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺮای اﺳﺘﻔﺎده از وام و اﻋﻤﺎل ﮐﻨﺘﺮل ﻣﺆﺳﺴﻪ وام دﻫﻨﺪه ﺑـﺮ ﻧﺤـﻮه ﻫﺰﯾﻨـﻪ ﺷـﺪن وام در زﻣﺎن اﺟﺮای ﭘﺮوژه ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺮدد. در اﯾﻨﮕﻮﻧـﻪ ﻣـﻮارد ﺑﺎﯾـﺪ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت اﻣﮑـﺎن ﺳـﻨﺠﯽ اﻟـﺰام آور ﺗﻮﺳﻂ وام دﻫﻨﺪه ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳﯿﺪه و ﺗﻮﺟﯿﻪ ﻓﻨﯽ و اﻗﺘﺼﺎدی ﭘﺮوژه ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل وی ﻗﺮار ﮔﯿـﺮد.[3] در واﻗــﻊ، اﯾــﻦ روش ﺑــﻪ ﺑﺮﻗــﺮاری ﻣﺸــﺮوط و ﻣﺸــﺨﺺ ﺑــﺮایاﺳﺘﻔﺎده از وام و اﻋﻤﺎل ﮐﻨﺘﺮل ﻣﺆﺳﺴﻪ وام دﻫﻨﺪه ﺑﺮ ﻧﺤﻮه ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺷﺪن وام در زﻣـﺎن اﺟـﺮای ﭘـﺮوژه ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ ﻻزم اﺳﺖ در اﯾﻦ ﺧﺼﻮص ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻣﮑﺎن ﺳﻨﺠﯽ اﻟﺰام ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ وام دﻫﻨﺪه ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳﯿﺪه و ﺗﻮﺟﯿﻪ ﻓﻨﯽ و اﻗﺘﺼﺎدی ﭘﺮوژه ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل وی ﻗﺮار ﮔﯿﺮد.
وام های دریافتی در این روش با روش فاینانس یک تفاوت عمده دارد و آن هم به برقراری مشروط و مشخص برای استفاده از وام و اعمال کنترل مؤسسه وام دهنده بر نحوه هزینه شدن وام در زمان اجرای پروژه برمی گردد. این شیوه میتواند روش مناسبی برای اجرای پروژه های خاص باشد.
د: ﺧﻄﻮط اﻋﺘﺒﺎری
ﯾﮑﯽ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﯽ ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻧﯿﺎز ارزی ﻃﺮح ﻫـﺎی ﺑﺨـﺶ دوﻟﺘـﯽ و ﺧﺼﻮﺻـﯽ، اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﻄﻮط اﻋﺘﺒﺎری است. ﺑﻪ اﯾـﻦ ﻣﻨﻈـﻮر ﭘـﺲ از ﻣـﺬاﮐﺮه ﻧﻈـﺎم ﺑـﺎﻧﮑﯽ ﮐﺸـﻮر و ﺑﺎﻧـﮏ ﺧﺎرﺟﯽ اﻋﺘﺒﺎر دﻫﻨﺪه، ﻗﺮارداد ﺧﻂ اﻋﺘﺒﺎری ﺑﺎ ﻣﺒﻠﻎ و ﻣﺪت اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻌﯿﻦ و ﺑﺎ در ﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘﻦ دﯾﮕـﺮ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻮﺟﻮد در اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻗﺮاردادﻫﺎ ﻣﻨﻌﻘﺪ ﻣـﯽﮔـﺮدد. ﻃـﯽ اﯾـﻦ ﻗـﺮارداد درﯾﺎﻓـﺖ ﮐﻨﻨـﺪه ﺧـﻂ اﻋﺘﺒﺎری ﺑﺪون ﭘﺮداﺧﺖ ﭘﻮل، اﺟﺎزه ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ﺑـﻪ اﻧـﺪازه ﻣﺒﻠـﻎ ﻣﻌﯿﻨـﯽ از ﺗﻮﻟﯿـﺪات ﯾـﺎ ﺧـﺪﻣﺎت اﻋﻄـﺎﮐﻨﻨﺪه ﺧﻂ اﻋﺘﺒﺎری اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده و ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﺗﻮاﻓﻘـﺎت اﻗـﺪام ﺑـﻪ ﺑﺎزﭘﺮداﺧـﺖ آن ﻧﻤﺎﯾـﺪ.
ه: رﯾﻔﺎﯾﻨﺎﻧﺲ
ﮐﻠﯿﻪ واردﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﮐﺎﻻ و ﺧﺪﻣﺎت ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ اﻗﺪام ﺑﻪ ﮔﺸﺎﯾﺶ اﻋﺘﺒﺎرات اﺳﻨﺎدی ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﺧﻄﻮط اﻋﺘﺒﺎری ﺑﯿﻦ ﺑﺎﻧﮑﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ. رﯾﻔﺎﯾﻨﺎﻧﺲ ﻧﻮﻋﯽ ﮔﺸﺎﯾﺶ اﻋﺘﺒﺎر اﺳﻨﺎدی است ﮐﻪ ﻓﺮوﺷـﻨﺪه/ ذﯾﻨﻔﻊ در زﻣﺎن ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ اﺳﻨﺎد ﻃﺒﻖ ﺷﺮاﯾﻂ اﻋﺘﺒﺎر وﺟﻪ اﺳـﻨﺎد را ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﻧﻘـﺪ از ﺑﺎﻧـﮏ ﮐـﺎرﮔﺰار درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺧﺮﯾﺪار ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﺮارداد ﻣﻨﻌﻘﺪه ﺑﺎ ﺑﺎﻧـﮏ در زﻣـﺎن ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﺷـﺪه در ﻗـﺮارداد اﻗﺪام ﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺖ وﺟﻪ اﺳﻨﺎد ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ. ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻣﻬﻠﺖ ﺧﺮﯾﺪار ﺑﺮای ﭘﺮداﺧﺖ وﺟﻪ اﺳﻨﺎد ﯾﮏ ﺳـﺎل است. وارد ﮐﻨﻨﺪه اﯾﺮاﻧﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﺮﯾﺪ ﮐﺎﻻ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺪت دار اﻗﺪام ﻧﻤﺎﯾـﺪ و وﺟـﻪ ﮐﺎﻻی وارداﺗﯽ را ﺑﺼﻮرت اﻗﺴﺎﻃﯽ ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ. در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﻓﺮوﺷﻨﺪه، وﺟﻪ ﮐﺎﻻی ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﺻﻮرت ﻧﻘﺪی در زﻣﺎن اراﺋﻪ اﺳﻨﺎد ﺣﻤﻞ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ.
منابع:
1. مصباح و بخشیانی، وﺿﻌﻴﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ ﺧﺎرﺟﻲ در ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﺎﻟﻲ ﭘﺮوژه ﻫﺎی اﻳﺮان.
2. فیضی چکاب، تقی زاده، فهیمی، خدادای دشتکی، ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻮاﻧﻊ و ﮐﺎﺳﺘﯽﻫﺎی ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﺎﻟﯽ ﺧﺎرﺟﯽ در ﺣﻘﻮق اﯾﺮان.
[3](ﻋﻠـﯽﭘــﻮر و دﯾﮕــﺮان، 1384، ص.(158