همزمان با ورود شرکت ملی صنایع پتروشیمی به عصر جدید از فعالیت های خود و ایفاگری وظایف و کارکردهای جدید به ویژه سیاست گذاری و بستر سازی برای توسعه پایدار صنعت و نیز عهده دار بودن نقش رگولاتوری نظام متعالی سازمانی جایزه تعالی صنعت پتروشیمی به عنوان مسیر توسعه متوازن و پایدار در جهت بهبود و رشد مستمر و متوازن به صنعت نفت راه یافته تا بتواند محرک این صنعت در مسیر تعالی باشد.
مهندس بساق زاده رئیس شورای سیاستگذاری جایزه تعالی صنعت پتروشیمی در گفتگو با پیام پتروشیمی دیدگاه های خود را درباره این رویداد مهم که هر سازمانی نیاز دارد تا میزان موفقیت خود را در نیل به آرمان‌ها و راهبردها مورد سنجش و اندازه‌گیری قرار دهد و اجرای جشنواره جایزه تعالی صنعت پتروشیمی این امکان را فراهم کرده تا بسیاری از شرکت‌ها با مدل تعالی سازمانی آشنا شده و از آن به عنوان ابزاری برای اعمال روش‌های نوین مدیریتی استفاده کنند. متن این گفتگو درپی می آید:
1- مراحل اولیه هشتمین دوره جایزه در حال برنامه ریزی می باشد، شما بعنوان رئیس شورای سیاستگذاری جایزه، نتایج هفت دوره گذشته را چگونه ارزیابی می کنید مهمترین نقاط قوت این فرآیند را تشریح نمایید.
خوشبختانه سوال شما مستقیما اشاره به یکی از مولفه های مهم فرآیند جاری سازی تعالی سازمانی دارد. در مبانی علوم مدیریتی روز دنیا جایگاه ویژه ای برای فرآیند ارزیابی در نظر گرفته شده و روی اجرای بهینه آن تاکید فراوانی می شود . اگر فرآیند ارزیابی بدرستی جاری سازی شود نتیجه آن یقینا با بهبود همراه است ، شناسایی نقاط قوت و نقاط قابل بهبود بعنوان دو رکن اصلی بهبود حداقل دست آورد یک فرآیند ارزیابی بشمار می رود .
با توجه به سوال مطرح شده مبنی بر ارزیابی هفت دوره برگزاری جایزه تعالی صنعت پتروشیمی در یک جمع بندی مختصر و مفید می توان به نقاط قوت زیر اشاره نمود:
- تمرین مفاهیم تعالی و سرآمدی
یکی از بارزترین نقاط قوت و نتیجه برگزاری هفت دوره جایزه تعالی پتروشیمی در سطح شرکت ها تمرین مفاهیم تعالی و اصول سرآمدی است ، هرچند که در این مولفه بسیار جای اقدام وجود دارد (آب دریا را اگر نتوان چشید هم به قدر تشنگی باید چشید)، در این راستا شاید به جرات بتوان گفت این مفاهیم جز در سایه اینگونه فرآیندها در سازمان ها بصورت سیستماتیک و هدفمند تمرین نخواهد شد. در حال حاضر به پشتوانه الزامات مطرح در مدل تعالی است که شرکت ها انگیزه و تمایل بیشتری به حرکت در مسیر بهبود از خود نشان می دهند .
- اشاعه فرهنگی یادگیری سازمانی
در علوم مدیریتی از چند عامل بعنوان موتور محرک بهبود یاد می شود و بصورت جدی اشاره می کند که برای رسیدن به رشد بهترین راه تلاش برای جاری سازی تفکر و فرهنگ "بهبود مستمر " در سازمان است ، با توجه به این ایده بدون شک برگزاری هفت دوره فرآیند جایزه تعالی کمک شایانی به استقرار فرهنگ یادگیری سازمانی شده است ، علت این تاکید را اینگونه می توان بیان نمود که حرکت در مسیر تعالی یعنی تمرین منطق رادار (RADAR) بعنوان قلب مدل تعالی در سازمان، و این تمرین یعنی جای سازی فرهنگ یادگیری سازمانی . یک سازمان متعالی سازمانی است که برای رسیدن به اهدافیو نتایجی ازپیش تعیین شده(RESULT ) رویکردهای شفاف و منطقی را بر می گزیند(APPROACH) و متعهدانه این رویکردها را جاری می کند (DEPLoy) و بعد از جاری سازی نتایج کسب شده را بازنگری و بهبود می دهد(Assesand Refine) بدین صورت می باشد که در هر مرحله با تمرین منطق رادار یادگیری سازمانی در سازمان بصورت سیستماتیک تمرین و تمرین می شود و در این تمرین مساویست با نهادینه شدن فرهنگ یادگیری در سازمان .
- ایجاد زبان مشترک در سازمان
یکی از دستاوردهای ارزشمند دیگر برگزاری فرآیند تعالی ، ایجاد زبان مشترک نزد ارکان مختلف سازمان می باشد که قدرت هم افزایی را برای سازمان ها به داشته است، در سال های دورتر وقتی از ارزیابی عملکرد یک شرکت سخن به میان می آمد تنها مولفه ای که از آن صحبت میشد، سود و زیان شرکت بود اما در حال حاضر در سایه فرهنگ تعالی و تمرین ها و الزامات مطرح شرکت ها علاوه بر مسایل مالی سراغ مولفه های دیگری مثل بهبود فرآیندهای جاری سازمان ، محیط زیست ، منابع انسانی ، مشتریان و اخیرا نیز اهمیت توجه به جامعه و مسئولیت های اجتماعی خود رفته اند ، ایجاد این رویکرد هر چند بخشی از آن به جبر زمانه بوده اما ایجاد فرآیند های جای سازی آن دستاورد حرکت در مسیر تعالی است .
- ایجاد نگاه متوازن به توانمند سازه در کنار توجه به نتایج
همانطور که اشاره شد در سال های دورتر تمام نگاه سازمان به نتایج مالی پایان هر سال مالی بود بدون اینکه بصورت تحلیلی به عوامل موثر در آن توجه شود ، در حال حاضر سازمان هایی که در مسیر تعالی قدم برمی دارند بدون شک به توانمند سازهای مورد نیاز برای کسب نتایج مطلوب توجه دارند چون یک الزام و عاملی بسیار مهم در تعیین جایگاه شرکت در فرآیند استقرار اصول تعالی و سرآمدی است . بعد از گذشت هفت دوره سازمان ها دریافته اند که باید در طول سال با جدیت بیشتری به فکر بهبود فرآیند های کاری خود باشند تا بتوانن نتایج مناسب تری را کسب نمایند .
- تفکر بهینه کاوی بعنوان یک ایده برای بهبود
یکی از مولفه هایی که در فرآیند جاری سازی مدل تعالی بشدت مورد توجه قرار می گیرد و بلوغ در آن به مثابه بلوغ سازمانی مطرح می باشد و نماد توانمندی سازمان در استفاده از تجربیات و ارزش های موجود در دیگر سازمان هاست ، تجربیات و ارزش هایی که ممکن است مشترک بوده و نیاز نباشد که هزینه های هنگفت برای آن انجام دهیم در طول هفت دوره برگزاری جایزه تعالی صنعت پتروشیمی بذر این تفکر در سطح این صنعت پاشیده شده است که اگر توجه کافی بدان شود مطمینا نتایج ملموسی را به همراه خواهد داشت.
- حرکت بسمت استراتژی محور شدن شرکت ها
هر وقت صحبت از استراتژی می شود جمله زیبای مولا علی (ع) مثل چراغی نورانی در فضای گفتگو نور افشانی می کند "" خدا رحمت کند کسی را که بداند از کجاست ، در کجاست و به کجا می رود "" مفهوم این کلام گهر بار همان شالوده مدیریت استراتژیک است که عامل برتری سازمان ها را شناخت کامل گذشته PAST ، حال PRESENT و آینده FUTURE می داند . به جرات می توان گفت ،توجه جدیتر به مسئله استراتژی در سازمان ها را می توان به عنوان بخشی از دستاوردهای گران قدر فرآیند جایزه قلمداد نمود ، که ادامه این تلاش نتایج ملموس تری را به همراه خواهد داشت .
2- رویکرد شما در هشتمین دوره چه می باشد ، دستیابی به نتایج متوازن و پایداری که یکی از مفاهیم بنیادین جایزه می باشد را چگونه جاری خواهید نمود.
اشاعه ترویج فرهنگ تعالی و سرآمدی بعنوان اصلی ترین هدف جایزهتعالی صنعت پتروشیمی اصلی ترین رویکرد شورای سیاست گذاری جایزه می باشد ، بر این عقیده هستیم که تنها راه رسیدن به این هدف تنها و تنها تکرار و تکرار است .
تکرار بکارید عادت درو کنید
عادت بیفشانید فرهنگ درو کنید
پس تنها راه اشاعه فرهنگ تعالی در سطح شرکت های این صنعت عظیم تکرار کردن اصولی تعالی و سرآمدی است تا در سایه این تکرار و تعهد و درایت مدیران و کارکنان بتوان در تمامی حوزه های مندرج در مدل EDQM که به نوعی تمام حوزه های کاری یک سازمان را پوشش می دهد در یک بازه زمانی مناسب شاهد کسب نتایج مطلوب بود و با گسترش فرهنگ تعالی این نتایج را در دوره های بعدی تکرار پذیر و پایدار نمود.
3- چه برنامه ای برای حضور حداکثری و هدفمند مخاطبین فرآیند جایزه در هشتمین دوره مدنظر شورای راهبردی است.؟
ارتباطات موثر بعنوان یک شاخص اثربخش در هر فرآیندی باید مورد نظر قرار گیرد در این ارتباط برای رسیدن هدف اصلی جایزه اقدامات عملی زیر مد نظر شورای سیاست گذاری قرار دارد و برای جاری سازی هدفمند و با برنامه آن پذیرای نکته نظرات سازنده تمام مخاطبین فرآیند هستیم ، اهم برنامه های مورد نظر بشرح زیر میباشد :
- برگزاری سمینارهای کوتاه برای شرکت های متقاضی و شرکتهای هدف ( شرکت هایی که پتانسیل حضور در این فرایند را دارا می باشند خصوصا شرکت های خصوصی ) با هدف ایجاد علاقمندی به حضور این شرکت ها در فرآیند اجرایی جایزه .
- بررسی اعلام مشوق های ملموس تر برای شرکت هایی که در این فرآیند حضور می یابند و مفتخر به کسب نتایجی می شوند، هر چند این ارزش گذاری تاکنون بصورت معنوی صورت گرفته اما پیشنهادات علمی و ملموس نیز مدنظر می باشد که در این حوزه صمیمانه آماده دریافت پیشنهادات سازنده هستیم.
بر این عقیده هستیم که باید حضور در جایزه بعنوان یک ارزش واقعی تلقی شود که هم سازمان از تلاش خود نتیجه کسب نماید و هم این حضور بعنوان یک مزیت رقابتی برای آن شرکت محسوب گردد.
4- دبیر خانه جایزه تعالی صنعت پتروشیمی برای بهبود فرآیند اجرایی جایزه چه برنامه هایی مد نظر دارد ؟
بهبود مستمر بعنوان یک از اهداف اصلی فرآیند جایزه تعالی بعنوان یک رویکرد اثربخش همیشه مد نظر دست اندرکاران جایزه خصوصا دبیر خانه بوده است در این راستا در هر دوره با دریافت نظرات و پیشنهادات حاضرین در این فرآیند نسبت به تعریف برنامه های بهبود اقدام شده و همیشه کانال های ارتباطی برای دریافت این نظرات باز می باشد اقدامات زیر از جمله فعالیت های بهبود بخش در این حوزه قابل طرح می باشد :
- بازنگری در برگزاری دوره های توانمند سازی با هدف اثربخشی این فرآیند
- به اشتراک گذاری اطلاعات بعنوان شاخصی برای داشتن عملکرد برتر در این فرآیند مد نظر خواهد بود و اقداماتی برای رسیدن به حد مطلوبی از این شاخص تعریف خواهد شد
- برنامه ریزی جهت تخصصی کردن تیم های ارزیابی برای پویایی هر چه بیشتر فرآیند ارزیابی و متعاقب آن تعریف دوره های آموزشی مختص این تیمها.
- تاکید و دعوت از شرکت های گروه ذینفعان صنعت پتروشیمی برای حضور و مشارکت فعال در اشاعه فرهنگ تعالی در سطح این شرکت ها
- تبدیل نمودن این فرآیند به یکی از فرآیند های جاری و فعال شرکت ها
- استفاده بهینه از تمامی توانمندی ها موجود برای گسترش فرهنگ تعالی با استفاده از تمامی ابزارهای موجود .
- تعریف شاخصی تحت عنوان""ضریب نفوذ فرهنگ تعالی""و فراهم کردن فرآیندی برای اندازه گیری آن در سطح شرکت ها چون اعتقاد داریم اگر تمام اقدامات ما منجر به افزایش این ضریب نشود این به خودی خود اصلی ترین نقطه قابل بهبود فرآیند محسوب می گردد .
5- با توجه به اقدامات صورت گرفته در هفت دوره فرآیند جایزه مهمترین برنامه ها ی شما در هشتمین دوره روی چه اقداماتی متمرکز خواهد بود و این اقدامات چگونه پیگیری می شود.
هرچند برگزاری هفت دوره جایزه تعالی صنعت پتروشیمی دارای نقاط قوت و مزیت های زیادی برای شرکت ها بوده اما اعتقاد داریم برای رسیدن به حد مطلوبی از عملکرد در این حوزه راه بسیاری در پیش داریم چون می دانیم "" تعالی سازمانی مسیری است بدون پایان "" و همیشه می توان با بکار گیری خلاقیت و نوآوری مسیر جدیدی برای بهبود جستجو نمود . با در نظر گرفتن این ایده مطمین هستیم مسایل بسیار زیادی برای بهبود در فرآیند وجود دارد که باید روی آنها تمرکز کنیم بعبارت دیگر قانون حذف و تمرکز یکی از رویکردهای شورای سیاست گذاریست که در آن با حذف فعالیت های کم ارزش روی فعالیت های با ارزش بالاتر تمرکز خواهیم نمود ، حال این ارزش گذاری چه باید باشد موضوعی است که از تمام مخاطبین فرآیند در موردش تقاضای پیشنهاد و نکته نظر داریم .یکی دیگر از موضوعات مهمی که در هشتمین دوره باید روی آن تمرکز نماییم جلب حمایت و پشتیبانی حد اکثری مدیران بعنوان اصلی ترین حامیان این تفکر می باشد ، در این زمینه بر آن هستیم تا با بهره گیری جلسات و هم اندیشی هایی که با حضور مدیران و سرپرستان تشکیل می شود مبانی تعالی را ارایه و از این تشکل ها به نحوه احسن استفاده نماییم .
6- و در آخر لطفا در خصوص جایزه تعالی صنعت نفت و چگونگی مراحل انجام آن توضیحاتی را ارائه فرمایید .
قبل از پاسخ به این پرسش لازم می دانم مجددا اشاره نمایم که برگزاری هفت دوره جایزه در سطح صنعت پتروشیمی نتایج مثبتی به همراه داشته است، رویکرد جدید برگزاری این فرآیند در سطح وزارت نفت خود بصورت مستقیم و غیر مستقیم یکی از نتایج این فرآیند در سطح صنعت پتروشیمی است.
در سال قبل با توجه به ابلاغ صورت گرفته از طرف وزارت نفت این فرآیند با حضور 17 شرکت از شرکت های انتخاب شده در چهار شرکت اصلی وزارت نفت ( شرکت های گاز ، پخش و پالایش، پتروشیمی و زیر مجموعه نفت) در فرصتی کوتاه با حمایت دبیرخانه جایزه تعالی صنعت پتروشیمی برنامه ریزی و اجرا گردید، هر چند با توجه به زمان محدود این فعالیت با مشکلاتی مواجه شدیم، اما تجربه ارزشمندی برای برگزاری هدفمند این جایزه در سطح وزارت نفت در سال جاری فراهم شد. در حال حاضر دبیرخانه جایزه سرآمدی و بهبود مستمر صنعت نفت در معاونت امور مهندسی، پژوهش و فناوری وزارت نفت تشکیل شده است که در حال برنامه ریزی جهت اجرای اولین دوره این جایزه در سطح شرکت های صنعت نفت می باشد. و همچنین در شرکت های ملی گاز، پالایش و پخش فراورده های نفتی و نفت نیز شورای هماهنگی جایزه سرآمدی و بهبود مستمر صنعت نفت فعال شده است و این شرکت های نیز با الگو برداری از تجربه هشت ساله جایزه تعالی صنعت پتروشیمی در حال ورود به این مسیر هستند.
در این راستا امیدواریم با همت و همراهی تمام دست اندرکاران این ایده در سطح شرکت های زیر مجموعه نفت شاهد برگزاری هدفمند و اثربخش این تفکر باشیم.