85

نقش هلدینگ های خصوصی در توسعه صنایع پایین دستی

نقش هلدینگ های خصوصی در توسعه صنایع پایین دستی
(پنج شنبه ۱۵ بهمن ۱۳۹۴) ۰۸:۰۰

هلدینگ ها با استفاده از ویژگی های ذاتی خود و بازاریابی موفق تر نسبت به شرکتهای کوچک، از طریق تشکیل برند قوی باعث حفظ و ارتقای بازار صنایع پایین دستی پتروشیمی می گردد.

وضعیت پیچیده کنونی جهان تجارت، توانایی های بسیار متفاوت سازمانها (توان مالی، توان تخصصی، نیروی انسانی، توان فنی و غیره)، ناپایداری محیطهای بازار و تلاش شرکت ها به منظور کسب سهم بیشتری از بازار و امکان ورود به فعالیت های جدید و سودآور تجاری، باعث شده است تا ادغام و گروهی شدن شرکت ها به منظور استفاده بهینه از توانایی های یکدیگر و فعالیت به صورت شرکت های هلدینگ متداول شود. از این رو، سازمانهای توانا تمایل زیادی برای فعالیت در قالب هلدینگ و استفاده از توانایی های یکدیگر دارند تا ضمن رفع مشکلات خود، به رقابت در سطوح بالاتر و فعالیت در حوزه جهانی بپردازند.

هلدینگ ها با استفاده از ویژگی های ذاتی خود و بازاریابی موفق تر نسبت به شرکتهای کوچک، از طریق تشکیل برند قوی، تنوع سبد محصولات، افزایش مزیت های نسبی نظیر کاهش قیمت تمام شده، افزایش قدرت چانه زنی و افزایش کیفیت محصولات و . . . باعث حفظ و ارتقای بازار صنایع پایین دستی پتروشیمی (خصوصا بازارهای صادراتی) و نهایتا توسعه آن می گردند. از سوی دیگر هلدینگ ها با شناخت زنجیره ارزش محصولات و توزیع منابع شرکتهای تابعه در راستای تکمیل این زنجیره منجر به توسعه همگون و ارزش آفرینی بیشتر می شوند. همچنین هلدینگ ها از طریق هم افزایی مبتنی بر منابع (شامل فروش، عملیات، سرمایه گذاری و مدیریت) باعث ارتقای صنایع پایین دست پتروشیمی خواهند شد.

هلدینگ ها با ترکیب مزایا و ویژگی های شرکت های بزرگ، از قبیل دسترسی به قابلیت های گسترده، به اشتراک گذاشتن منابع، صرفه جویی در مقیاس، شهرت و اعتبار و غیره، با ویژگی های شرکت های کوچک، مانند خلاقیت، علاقه مالکانه، سرعت، انعطاف پذیری و غیره، به طور توأم سبب ایجاد ساختار صنعتی سازگارتر جهت توسعه صنایع پایین دستی پتروشیمی در کشور می­گردد.

صنعت پتروشیمی یکی از جذاب‌ترین حوزه‌های سرمایه‌گذاری هم برای سرمایه‌گذاران داخلی و هم برای خارجی‌ها است. مزایای فراوانی همچون سرمایه‌بری کمتر، اشتغال‌زایی بیشتر، ارزش افزوده بیشتر، تنوع بیشتر محصولات تولیدی و صادراتی و مخاطرات کمتر نسبت به صنایع بالادستی، صنایع پایین دستی پتروشیمی را در کانون توجه صنایع کشورهای توسعه یافته قرار داده است. اما متاسفانه کشور ایران به‌رغم در اختیار داشتن منابع عظیم خدادادی نفت و گاز، فاقد صنایع پایین دستی منسجم و پرقدرت است. عدم توسعه متوازن در صنعت پتروشیمی ناشی از ضعف نگاه مدیریتی، نبود بستر صنعتی (فضای کسب و کار)مناسب، مشکلات تامین مالی، غفلت از مزایای زنجیره ارزش محصولات نفت و گاز و . . . است.

شرکت های هلدینگ از ساختارهای سازمانی متعارف در بسیاری از کشورها بوده که نقشی قابل توجه در اقتصاد هر کشور ایفا می کنند. تنوع بخشی از طریق توسعه کسب و کارهای جدید به همراه تملیک شرکت های جدید از اصلی ترین عوامل ایجادی شرکت های هلدینگ یا چندبخشی است. به عبارت دیگر، وضعیت پیچیده کنونی جهان تجارت، توانایی های بسیار متفاوت سازمانها (توان مالی، توان تخصصی، نیروی انسانی، توان فنی و غیره)، ناپایداری محیطهای بازار و تلاش شرکت ها به منظور کسب سهم بیشتری از بازار و امکان ورود به فعالیت های جدید و سودآور تجاری، باعث شده است تا ادغام و گروهی شدن شرکت ها به منظور استفاده بهینه از توانایی­های یکدیگر و فعالیت به صورت شرکت های هلدینگ متداول شود. از این رو، سازمانهای توانا تمایل زیادی برای فعالیت در قالب هلدینگ و استفاده از توانایی­های یکدیگر دارند تا ضمن رفع مشکلات خود، به رقابت در سطوح بالاتر و فعالیت در حوزه جهانی بپردازند.

بسیاری از کشورها توسط هلدینگ های بزرگ، به عرصه رقابت در کسب و کار جهانی وارد می شوند. می توان گفت که وجود هلدینگ های بزرگ و توانمند صنعتی و تجاری در هر کشور، نمادی از جایگاه و منزلت اقتصادی و توان حضور آن کشور در حوزه اقتصاد جهانی شده است. در ایران نیز جمعیت شرکت های هلدینگ، در هر دو بخش دولتی و خصوصی، به واسطه تاثیر مهمی که در اثربخشی شرکتهای تابعه دارند، در سال های اخیر افزایش یافته است. همچنین تأثیر آنان در برنامه های توسعه اقتصادی کشور گسترش یافته و تشکیل هلدینگ ها در بخش عمومی غیردولتی، مانند صندوق های بازنشستگی و بنیادها تسریع شده است. به گونه ای که بیش از نیمی از یک صد شرکت برتر کشور شامل شرکت  های هلدینگ بزرگ هستند.

 

تعریف شرکت های هلدینگ

هلدینگ در زبان انگلیسی با کلمات "Head Quarter" ، Parent" " و "Corporate"  و در زبان فارسی با ستاد، دفتر مرکزی، فراگیر، شرکت مادر مترادف است. به طور کلی، می توان هلدینگها را گروهی از سازمانها که مالکیت و یا اداره سایر شرکتها را برعهده داشته باشد، تعریف کرد. این شرکت ها دارای سبد سرمایه گذاری حاوی واحدهای مستقل هستند. این شرکت ها از مزایای سربار اندک ستاد مرکز، سهولت جبران زیان واحدها، انتشار ریسک و عدم تمرکز برخوردارند. شرکت هلدینگ، کاراترین شیوه و ابزاری است که می تواند برای کنترل و مدیریت توام دو یا چند واحد که تاکنون مستقل بوده اند، به کار گرفته شود. در استانداردهای حسابداری، شرکت هلدینگ واحد تجاری اصلی تلقی می شود که دارای یک یا چند واحد تجاری فرعی است و این واحدهای فرعی تحت کنترل واحد تجاری اصلی است که با توانایی راهبردی و هدایت سیاستهای مالی و عملیاتی واحدهای تجاری فرعی، به دنبال کسب منافع اقتصادی از آنها است.

 

توسعه صنایع پایین دستی پتروشیمی با استفاده از ظرفیت هلدینگ­ها

با توجه به سرعت تغییرات محیطی، رقابت روز افزون سازمانها و نقش مهم شرکتهای هلدینگ یا شرکتهای مادر در اثربخشی شرکتهای تابعه، ارتقای ارزش آفرینی و ایجاد هم افزایی واقعی، از محورهای اساسی مدیریت راهبردی در شرکتهای هلدینگ به شمار می رود.

مهم‌ترین ارکان ایجاد یک فرصت سرمایه‌گذاری در صنایع پائین دست پتروشیمی مواد اولیه، بازار، فناوری و سرمایه هستند. هلدینگ ها بطور مستقیم و با شدت بیشتر بر دو رکن سرمایه و بازار موثر هستند. البته بطور غیر مستقیم و یا با شدت کمتر بر فناوری و تامین خوراک نیز اثرگذار هستند.

افراد و یا شرکتها در این سه قالب در بازار حضور می یابند: شرکتهای بزرگ، هلدینگ ها و شرکتهای سرمایه­گذاری. باتوجه به اینکه سهم بزرگی از صنایع پایین دستی پتروشیمی شامل شرکتهای کوچک است؛ لذا ایجاد هلدینگ های متنوع تاثیر بسزایی در موفقیت بازار این صنایع دارد. در این حالت هلدینگ ها با استفاده از ویژگی­های ذاتی خود (که شبیه شرکتهای بزرگ است) و بازاریابی موفق تر از طریق تشکیل برند قوی، تنوع سبد محصولات، افزایش مزیت­های نسبی نظیر کاهش قیمت تمام شده، افزایش قدرت چانه زنی و افزایش کیفیت محصولات و . . . باعث حفظ و ارتقای بازار صنایع پایین دستی پتروشیمی (خصوصا بازارهای صادراتی) و نهایتا توسعه آن می گردند. برای تبیین بهتر این نقش کافی است نگاهی به برخی بازارهای هدف صنایع پایین دستی پتروشیمی داشته باشیم. برای مثال کل واردات کشور عراق در سال 2014 رقم 45 میلیارد دلاری بوده که 5/4 میلیارد دلار یعنی10درصد آن سهم صنایع پایین دستی پتروشیمی است. همچنین بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد طی سه سال آینده نیاز عراق به صنایع پایین دستی پتروشیمی دو برابر می‌شود. بنابراین باید برای این شرایط و حضور قدرتمند در این بازار برنامه ریزی داشته باشیم.

یکی دیگر از قابلیت های شرکتهای هلدینگ ارائه خدمات پورتفولیو (سبد پروژه است). پورتفولیو در واقع مجموعه ای از طرح ها، پروژه ها یا عملیات ها می باشند که بصورت گروهی جهت تحقق اهداف استراتژیک مدیریت می­شوند. پرتفولیو به این مفهوم است که کجا باید منابع نقد را سرمایه گذاری کرد تا بهترین سود یا بازده را برای کل هلدینگ به دست آورد. در واقع، تشخیص ستاد برای نوع تجارت قابل سرمایه گذاری، منشا ارزش آفرینی ستاد و هم افزایی است. یک شرکت هلدینگ ممکن است چندین پرتفولیو بطور همزمان داشته باشد. این پتانسیل دفتر توسعه صنایع پایین دستی پتروشیمی را بر آن داشت تا از آن در جهت توسعه همگون این صنایع با رویکرد مناطق محروم و مرزی و با هدف کسب بازارهای صادراتی مجاور بهره بگیرد. البته میزان موفقیت این راهبرد در گرو ارائه بسته های حمایتی ویژه دولت و انتخاب صحیح شرکتهای هلدینگ است.

پورتر عقیده دارد که پورتفولیوی متنوع یا مختلط، توفیقی در پی ندارد، زیرا هم افزایی موثر از طریق توزیع جریان نقد صورت نمی پذیرد. او ادعا می کند که برای خلق و حفظ مزیت رقابتی، ستاد باید در زنجیره ارزش شرکتها (مثل انتقال مهارتها و یا مشارکت در فعالیتها) تاثیر بگذارد .از این رو نقش ستاد هلدینگ، مدیریت فرآیندهای مستمر اتصال بین شرکتهاست که آن هم مستلزم دانش و آگاهی از فعالیتهای واحدهای راهبردی کسب و کار (SBU) است. هلدینگ  با بکارگیری این رویکرد، می تواند ستاد را در تصمیمهای مربوط به خرید و ایجاد شرکتها کمک کند.

هلدینگ ها از طریق هم افزایی مبتنی بر منابع (محسوس و غیرمحسوس) باعث ارتقای صنایع پایین دست پتروشیمی خواهند شد. در این خصوص انسف (1965) چهار نوع هم افزایی را مطرح کرده است:

  •     هم افزایی فروش (Sales Synergy): بکارگیری کانالهای توزیع مشترک، اداره فروش مشترک یا عمده فروشان مشترک، برند قوی و معتبر در بازارهای جهانی، تنوع سبد محصولاتی و . . ..
  •     هم افزایی عملیاتی (Operating Synergy): استفاده بیشتر از امکانات و کارکنان، تسهیم سربار، مزایای منحنی یادگیری مشترک، خرید مشترک (انبوهو . . ..
  •       هم افزایی سرمایه گذاری (Investment Synergy): استفاده مشترک ازکارخانه، انبارهای موادخام مشترک، انتقال دانش حاصل از تحقیق و توسعه از یک محصول به محصول دیگر، ابزار و ماشین آلات مشترک و . . ..
  •       هم افزایی مدیریتی (Management Synergy): هنگامی که یک کسب وکار جدید با مشکلات عملیاتی، سازمانی یا راهبردی، همانند آنچه که در گذشته مدیریت به آن رسیدگی کرده است، مواجه می شود.

در کشور عزیزمان ایران، غالب ساز و کارهای هم افزایی رایج در شرکت­های هلدینگ به قرار زیر است:

1-   توسعه مبادلات بازرگانی بین شرکتها عمدتاً از طریق انتصاب اعضای هیات مدیره مشترک و ترویج فرهنگ همکاری صورت می­گیرد.

2-     موانع متعددی نظیر کمبود نیروی متخصص در ستاد و روزمرگی مدیران از جمله مشکلات هم افزایی در ایران است.

3-   انتقال دانش و تجربه های شرکتها به یکدیگر، عمدتاً از طریق جلسات هماهنگی، تبادل نظر، برگزاری سمینارها و مستندسازی تجربه ها و نشر آنها در مجموعه صورت می­گیرد.

4-   خدمات مشترک رواج چندانی در هلدینگهای ایرانی ندارد. اهم مشکلات ستادها برای توسعه و گسترش خدمات مشترک، فقدان نیروی انسانی متخصص می باشد.

5-   خدمات مشاوره ای درچند سال اخیر رو به رشد بوده است. ستادها، خدماتی در زمینه امور حقوقی، مالیاتی، برنامه ریزی راهبردی، امور سیستم ها و تامین منابع مالی به شرکتها ارائه می کنند.

 

مزایا و معایب هلدینگ ها

خاستگاه فلسفی طرح شرکت های مادر تخصصی (هلدینگ)، پی ریزی رویکرد و تدوین الگویی است که در آن، مزایا و ویژگی های شرکت های بزرگ، از قبیل دسترسی به قابلیت های گسترده، به اشتراک گذاشتن منابع، صرفه جویی در مقیاس، شهرت و اعتبار و غیره، همراه با ویژگی ها و زیبایی های شرکت های کوچک، مانند خلاقیت، علاقه مالکانه، سرعت، انعطاف پذیری و غیره، به طور توأم ایجاد شوند. در جدول زیر به اختصار به بعضی از این موارد اشاره شده است.

 

برخی از ویژگی های شرکتهای بزرگ و کوچک که در شرکتهای هلدینگ نیز موجود می باشد

مزایای شرکت های بزرگ

مزایای شرکت های کوچک

صرفه اقتصادی مقیاس

صرفه اقتصادی تنوع

نام و نشان تجاری

دسترسی به منابع غنی

دسترسی به بازار بین المللی

امکان پژوهش و توسعه گسترده

بازاریابی گسترده

منابع کمیاب و گران

تخصص ها و مهارت های خاص

ایجاد هم افزایی

نوآوری و خلاقیت

چابکی

انعطاف پذیری

علاقه مالکانه

اشراف مدیریت به عملیات

نزدیکی به مشتری

 

 

اگر شرکت هلدینگ، بتواند شرکت های تابعه را بهتر از وضعیت مستقل اداره کند، در واقع ارزش آفرینی کرده است که این مزیت رقابتی در شرکت های بزرگ است. کافی نیست که عملکرد شرکت تابعه، نسبت به وضعیت مستقل بهتر شود، بلکه باید عملکرد آن، از هر ستاد دیگری، بهتر گردد، زیرا اگر هلدینگ بهتری یافت شود و موجب بهتر شدن عملکرد این شرکت گردد، آن را خریداری خواهد کرد. ممکن است شرکت تابعه، سود نداشته باشد و هلدینگ نتواند سود آن را به طور فردی بالا برد، ولی باید به گونه ای عمل کند که سود همه شرکت هایی که در هلدینگ جمع شده اند، بیش از جمع تک تک آنها باشد. بنابراین، دلیل وجود شرکت های هلدینگ و تفاوت آن با شرکت های بزرگ این است که طوری عمل کند تا عملکرد شرکت های تابعه، اثربخشی و سود آنها، بهتر از وضعیت مستقل، بهتر از هر ستاد دیگر و بهتر از حالت فردی باشد، یعنی بتواند سود مجموعه را افزایش دهد.

برخی از مزایای بکارگیری هلدینگ ها در صنایع پایین دستی پتروشیمی عبارتند از: سربار مرکزی کم، جبران ضرر شرکتهای مستقل، دسترسی به سرمای گذاری با نرخ های ارزانتر، پخش مخاطره در سطح سازمان، سادگی در گرفتن قدرت از شرکت ها و واحدها، سادگی در تفویض اختیارات و امکان برقراری نظام هم افزایی بین شرکت های زیرمجموعه. در مقابل برخی از معایب احتمالی بکارگیری هلدینگ ها در صنایع پایین دستی پتروشیمی عبارتند از:

v    انتقال ناخواسته قدرت از شرکت های مختلف به ستاد سازمان

v    کمبود نیروهای متخصص و ماهر در سطح سازمان برای کمک به فعالیت های مستقل

v    پیچیدگی و مشکل بودن فرآیندهای کنترل مرکزی

 

 

 

 

 

 

محمد آکو- کارشناس صنایع تکمیلی

 

ایمیل را وارد کنید
تعداد کاراکتر باقیمانده: 500
نظر خود را وارد کنید

لوگو-پیام پترو

سایت اطلاع رسانی روابط عمومی

شرکت ملی صنایع پتروشیمی