اقتصاد مقاومتی مفهومی است که در سال 1392توسط مقام معظم رهبری ابلاغ و در دستور کار قرار گرفت . اقتصاد مقاومتی با هدف تأمین رشد پویا و بهبود شاخص‌های مقاومت اقتصادی و دستیابی به اهداف سند چشم‌انداز بیست‌ساله به ارکان نظام کشور از جمله صنعت پتروشیمی که به عنوان یکی از مهم ترین صنایع کشور در حوزه اقتصادی است در دستور کار قرار گرفت .
اهمیت این موضوع زمانی است که بدانیم ایران با در اختیار داشتن بیش از 33 تریلیون متر مکعب ذخایر گاز طبیعی و 157 میلیارد بشکه ذخایر قابل برداشت نفت خام، از پتانسیل و مزیت های نسبی مناسب برای توسعه صنعت پتروشیمی با هدف تکمیل زنجیره ارزش نفت و گاز برخوردار است . که در سال های اخیر با بهره گیری از این ظرفیت در صنعت پتروشیمی با رویکرد اقتصاد مقاومتی مورد توجه بسیار قرار گرفته است .
تکمیل زنجیره ارزش یکی از اهداف مهم اقتصادی صنعت پتروشیمی است .صنعت پتروشیمی در بالا دست برای تولید محصولات نهایی تعریف شده است که هم قابلیت صادرات را دارد و هم با بهره گیری از آنها تولید در بخش پایین دستی صنعت پتروشیمی را می تواند افزایش دهد .
توسعه متوازن صنایع بالا دستی و تکمیل صنایع پایین دستی سبب ایجاد زنجیره ارزش می شود و در پی آن اشتغال زایی زیادی در این بخش به ویژه با ساخت شهرک های پتروشیمی ایجاد خواهد شد.در واقع عامل ایجاد اشتغال در صنعت پتروشیمی تنها از طریق صنایع پایین دست امکان پذیر خواهد بود.
بنابراین برای دست یافتن به زنجیره ارزش در صنعت پتروشیمی نیازمند به توسعه صنایع پایین دستی در پتروشیمی هستیم. همانطور که توسعه فروش فرآورده های نفتی به جای خام فروشی نفت و گاز نیاز به عزم جدی دارد ، تقویت بخش پایین دستی صنعت پتروشیمی هم نیاز به یک عزم ملی دارد تا هم رونق بیشتری در بخش تولید و صنعت ایجاد کند و هم گام بلندی برای اشتغال زایی در کشور برداشته شود . عزمی که به فرمایش مقام عالی وزارت بتواند موانع را از وزارت نفت و شرکت ملی صنایع پتروشیمی بویژه در تکمیل زنجیره ارزش از پیش پای صنعت برداشته شود تا نه فقط نفت و پتروشیمی ، بلکه مجموعه اقتصاد و صنعت از برکات آن بهره مند شوند.
اما در اینجا مشکل اصلی صنایع پایین دستی عدم شناخت دقیق و کافی از زنجیره ارزش و تکمیل آن است . حلقه اولیه زنجیره ارزش در صنعت پتروشیمی از طراحی دانش فرایندهای این صنعت است و حلقه میانی این زنجیره از دانش فنی حلقه اول استفاده شده و هیدروکربونها را به موادی تبدیل می کند که عمدتا بعنوان خوراک صنایع پایین دستی مورد استفاده قرار می گیرد.
بنابراین با توجه به هزینه بسیار گزافی که بابت خرید لیسانس به کشورهای صنعتی باید پرداخت علت پرهزینه بودن حلقه میانی در این چرخه می باشد.
شرکت ملی صنایع پتروشیمی به عنوان یک شرکت حاکمیتی که نقش سیاستگذاری را در صنعت پتروشیمی ایفا می کند در تلاش است با تکمیل زنجیره ارزش بتواند مقدمات برخورداری از جایگاه در خور برای این صنعت در سطح جهانی را فراهم آورد .که نیاز اول برای رفع مشکل کسب دانش فنی می باشد دوم تکمیل حلقه پایانی این زنجیره و رعایت الزامات تولید محصول نهایی است .
به طور کلی می توان اذغان کرد شرکت ملی صنایع پتروشیمی با تدوین یک برنامه استراتژیک در راستای کاهش خام فروشی و افزایش تولید و صادرات محصولات نهایی قرار دهد . چرا که به جرات می توان اذغان کرد که بزرگترین مشکل صنعت پتروشیمی کشور خام فروشی است و ایجاد صنایع تکمیلی تنها راه حل اساسی توقف خام فروشی است .
امید داریم شرکت ملی صنایع پتروشیمی در زمانی نزدیک با تهیه استراتژیک مدون، راه حل های عمده را در رونق صنایع پایین دستی پتروشیمی تدوین و در راستای تکمیل زنجیره ارزش بیان نماید.
رضا خلج - مدیر مسئول نشریه الکترونیکی پیام پتروشیمی