تنظیم گری چندسطحی، بهعنوان بخشی از حاکمیت چندسطحی در اتحادیه اروپا درحال توسعه است. فرآیند سیاست گذاری و تنظیم گری در اروپا، با فرآیندهای ملی و منطقه ای کشورهای عضو در این حوزه همراه است. نقطه نظرات تولیدکنندگان محلی در جلسات منطقه ای مطرح، بررسی و جمع بندی شده و نتایج جلسات منطقه ای در نشست های هم اندیشی ملی بیان شده و در نهایت مسائل طرح شده به جلسات بررسی اتحادیه اروپا راه می یابد. قوانین و کارکردهای تنظیم گری اتخاذ شده در اتحادیه اروپا نیز از طریق همین سطوح در لایه های مختلف ملی، منطقه ای و محلی اعمال می شوند.
مناطق کوچکتر، تمرکز بر سیاست های خاص را انتخاب و دیپلماسی موازی ایجاد می کنند تا به موازات بازیگران در سطح ملی، در سطح اروپا ایفای نقش کنند. این فرآیند مبتنی بر تدوین استراتژی های منطقه ای و ملی خاص هر کشور عضو بوده و در نهایت، ارتباط بین استراتژی های داخلی هر کشور و خروجی سیاست های اتحادیه اروپا، موضوعی است که برای بازیگران منطقه ای اهمیت دارد.
همکاری نزدیک بازیگران هر منطقه با اعضای کشورهای مختلف که در همان منطقه فعالیت می کنند، تأثیرگذاری آنها در فرآیندهای اروپا را تقویت می کند و به این ترتیب سطوح منطقه ای، نفوذ خود را از طریق ایجاد و حفظ ارتباط و همکاری، ارتقا می دهند. بسیاری از بازیگران واقع در سطوح مختلف با به کارگیری تخصص و دانش خود، قادر به اثرگذاری و شکل دادن برنامه های خاص کمیسیون اروپا هستند. کمیسیون اروپا از تفاوت های قابل توجه میان کشورهای عضو خود آگاه بوده و بنابراین از بازیگرانی که تحت تأثیر سیاست گذاری و تنظیم گری اتحادیه اروپا هستند، دعوت می شود تا به بیان نظرات و انتقادات خود درباره سیاست های اتخاذی بپردازند.
راهبردهای بالادست ملی کشور آلمان در سه حوزه اقتصادی، تحقیقاتی و تجاری به طور خلاصه در نمودار 1 نشان داده شده است.
نمودار 1- راهبردهای بالادست ملی کشور آلمان در سه حوزه اقتصادی، تحقیقاتی و تجاری
زنجیره ارزش صنعت شیمیایی و پتروشیمیایی آلمان
درحال حاضر آلمان دارای حدود 60 پارک شیمیایی است که اکثر آنها در قالب 5 منطقه شیمیایی کم کوست (ChemCoast)، سی کم نت (CechemNet)، کم سایت (Chemsite)، کم کلن (Chemcologne) و کم دلتا باواریا (ChemDeltaBavaria)، دسته بندی شده اند تا از این طریق، بستر منطقه ای کارآمد برای همکاری بین تولیدکنندگان مواد شیمیایی، پتروشیمیایی و تأمین کنندگان زیرساخت ها، خدمات و دیگر ورودی ها ایجاد شود.
اندازه (Scale) این پارک ها متفاوت است، به طوری که بعضی از آنها یک کارخانه بزرگ به نظر می آیند، درحالی که بعضی دیگر، ساختار گسترده تری دارند. تعداد شرکت های موجود در پارک های شیمیایی آلمان نیز به شکل قابل توجهی از 2 تا بیش از 60 شرکت مستقل، متفاوت است. در پارک های شیمیایی آلمان، همه شرکت های زنجیره ارزش صنعت شیمیایی و پتروشیمیایی از تولیدکنندگان مواد خام تا پردازنده ها و تولیدکنندگان محصول نهایی و همچنین شرکت هایی از حوزه های وابسته به این صنایع مثل نفت خام، کاغذ و خمیر کاغذ، تجهیزات فلزی و تأمین کنندگان ماشین آلات نیز قادر به فعالیت هستند.
به علاوه این پارکها برای تولیدکنندگانی با فعالیت برمبنای مواد خام تجدیدپذیر یا بیوتکنولوژی (با محصولاتی همچون بیوسوخت ها و بیوپلاستیک ها)، نیز جذاب است. شرکت های موجود در این پارک ها، توانسته اند با برون سپاری فرآیندهای تجاری فرعی به تأمین کنندگان خدمات، امکان توسعه مجدد مدل تجاری خود را جهت تمرکز بر رقابت پذیری، فراهم سازند.
نمودار 2- زیرساختهای تأمین مواد خام در صنعت شیمیایی و پتروشیمیایی کشور آلمان
وجود ساختار متنوع تأمین خوراک، موجب تأمین پایدار خوراک مورد نیاز صنعت شیمیایی و پتروشیمیایی آلمان شده است؛ به طوری که این کشور نفت خود را از مدیترانه، دریای شمال و روسیه (از طریق خط لوله) تأمین کرده و شبکه ای از خطوط لوله گاز طبیعی، نفتا، اتیلن و پروپیلن، هیدروژن، مونوکسید کربن و گازهای صنعتی، تأمین خوراک پارک های شیمیایی آن را تکمیل می کند. نمودار 2 زیرساخت های تأمین مواد خام در صنعت شیمیایی و پتروشیمیایی آلمان را نشان می دهد.
بزرگترین صنعت شیمیایی و پتروشیمیایی آلمان، در منطقه وستفالن -راین شمالی (North Rhine-Westphalia) واقع است و بعد از آن، راینلند-پالاتینیت (Rhineland-Palatinate) و هسه (Hesse) با صنعت داروسازی قدرتمند در مکان های بعدی قرار دارند. در آلمان شرقی نیز، آنهالت – زاکسن (Anhalt-Saxony) از برترین تولیدکنندگان مواد شیمیایی است. مطالعه زنجیره ارزش هر کدام از این مناطق که خود دارای چندین سایت بزرگ هستند، نیازمند مطالعات تفصیلی است که باید در گزارش های بعدی دنبال شود. در ادامه این پژوهش، مهم ترین خوشه شیمیایی و پتروشیمیایی آلمان، خوشه راین ـ روهر واقع در منطقه شیمیایی وستفالن ـ راین شمالی، بررسی شده است.
خوشه راین – روهر (Rhine – Ruhr)
ایالت وستفالن -راین شمالی مهم ترین منطقه شیمیایی و پتروشیمیایی در آلمان محسوب می شود و در آن، صنایع شیمیایی بعد از صنایع فلزی دومین بخش قدرتمند در منطقه بوده و بیشتر در منطقه روهر (Ruhr) و در امتداد رودخانه راین متمرکز شدهاند. از بین 20 کارخانه شیمیایی آلمان که دارای بالاترین گردش مالی هستند، 7 کارخانه در این ایالت واقع شده است. این منطقه نه تنها مرکز صنایع شیمیایی و پتروشیمیایی در اروپا، بلکه مهم ترین محل سرمایه گذاری در آلمان نیز به حساب می آید.
ایالت وستفالن - راین شمالی دارای دو مرکز شیمیایی و پتروشیمیایی بزرگ شامل پارک کمسایت (Chemsite) در شمال ایالت و منطقه راین، و پارک کمکلن (Chemcologne) در قسمت جنوبی است. این دو منطقه شیمیایی در مجموع خوشه راین - روهر را تشکیل می دهند که یکپارچه ترین خوشه مواد پتروشیمیایی واسطه پلیمری و مواد شیمیایی ویژه در اروپا با بیش از 200 واحد تولیدی و 8 هزار محصول شامل برندها و محصولات فرموله است. این مناطق توسط جاده، ریل، خط لوله و راه آبی بندر دویسبورگ (Duisburg) -بزرگترین بندر داخلی اروپا- به هم متصل شده و با 720 کیلومتر راه آبی، 180 بندر داخلی و 8 هزار کیلومتر راه ریلی، به مراکز واردات مواد خام، به سایت های تولید خوراک روتردام (Rotterdam)، آنتوروپ (Antwerp)، ویلهلم هافن (WilhelmHuffen)، به مناطق داخلی آلمان و همچنین اروپای شرقی مرتبط هستند. یکپارچگی ارتباطات بین منطقه ای و جریان محصولات بین سه منطقه مجزای آنتوروپ، روتردام و راین- روهر، این دیدگاه را به وجود می آورد که به رغم وجود سه عضو اتحادیه اروپا، درواقع تمام این منطقه یک ابرخوشه است.
ابَرخوشه آنتوروپ، روتردام و راین-روهر، بزرگترین خوشه به هم پیوسته محصولات شیمیایی و پتروشیمیایی از لحاظ توان تولید و همچنین، یکپارچه ترین منطقه شیمیایی جهان است.
بیشتر سایت های شیمیایی و پتروشیمیایی تا اواسط دهه 1990، تنها توسط یک کاربر به کار گرفته می شدند تا اینکه بزرگان صنعت شیمیایی، به سازماندهی مجدد سبد محصولات خود اقدام کردند. در طول تغییر ساختار صنایع شیمیایی و پتروشیمیایی در منطقه راین - روهر، سایت های سنتی با یک کاربر، به سایت هایی یکپارچه با چند کاربر با عنوان «پارک شیمیایی» تبدیل شدند که در آنها کاربران متعددی از جریان مواد و زیرساخت های مشترک سود برده و شراکتی کارآمد با استفاده از امکانات فراهم شده به وجود آورده است.
تأمین یوتیلیتی (شامل آب، برق، اکسیژن) و همچنین مدیریت سایت، اغلب توسط کاربر اولیه سایت صورت می گیرد. این تغییر ساختار، فرصت های درخشانی ایجاد کرد؛ زیرا هر سایت به دنبال جذب شرکای تکمیلی (تولیدکننده ها، ارائه کنندگان خدمات، مراکز تحقیقات و... ) جهت ایجاد هم افزایی بیشتر است.
در اواخر دهه 1990، برخی تولیدکنندگان این خوشه تصمیم گرفتند تلاشهایشان برای جذب شرکت های جدید را ادغام کنند و این امر با ایده «خوشه شیمیایی باز» کلید خورد. به منظور بالا بردن جذابیت منطقه در سال 1997، ستاد کم سایت به عنوان یک شراکت عمومی- خصوصی بین ایالت وستفالن - راین شمالی و تولیدکنندگان شیمیایی در منطقه روهر شمالی، تأسیس شد و از آن زمان تاکنون، ستاد کم سایت توانسته است منطقه روهر را با موفقیت گسترش دهد.
پارک ها و سایت های شیمیایی و پتروشیمیایی در خوشه راین - روهر، تمامی زنجیره ارزش این صنعت را با تمرکز ویژه بر مواد شیمیایی خاص1 و مواد پایه پوشش میدهند. در نمودار 3 زنجیره ارزش این خوشه نشان داده شده است.
نمودار 3 -زنجیره ارزش خوشه روهر (رنگ سفید در این خوشه تولید میشود)
منبع: انجمن پتروشیمی اروپاhttps://epca.eu/
منطقه شیمیایی و پتروشیمیایی کمپارک (Chempark)
همانطور که گفته شد، ایالت وستفالن - راین شمالی دارای دو مرکز شیمیایی و پتروشیمیایی بزرگ شامل پارک کم سایت (Chemsite) در شمال ایالت و منطقه راین و پارک کم کلن (Chemcologne) در قسمت جنوبی بوده که این دو منطقه شیمیایی در مجموع خوشه راین-روهر را تشکیل می دهند. در این بخش پارک شیمیایی کم سایت تحت عنوان «کم پارک» که دارای اهمیت بیشتری از لحاظ حجم، تنوع و ارزش تولید بوده، بررسی شده است. این پارک دارای سه سایت اصلی است که در ادامه معرفی می شوند.
)Chempark Leverkusen( کمپارک لورکوزن
کمپارک لورکوزن یکی از متنوع ترین تولیدات جهان در این حوزه را داشته و با مساحت 470 هکتار، مکان مناسبی برای همه انواع صنایع شیمیایی، پتروشیمیایی و دارویی با تکنولوژی بالا محسوب می شود. بخش عمده تولیدات این پارک، کلر و نیتراسیون، محصولات آروماتیک و مواد شیمیایی سیلیکون است.
حدود 30.000 نفر در پارک لورکوزن مشغول هستند و سیستم مدیریت پسماند در این سایت، به طور حرفه ای زباله های خطرناک را از طریق کوره های دوار فوق مدرن دفع می کند. این پارک در نزدیکی دو شهر بزرگ کلن (Cologne) و دوسلدورف (Dusseldorf)، که بزرگترین جامعه ژاپنی زبان در آلمان به شمار می روند، واقع شده که هر دو شهر دارای مراکز رسانه ای مهم، نمایشگاه ها و دانشگاه های بین المللی و استاندارد کیفیت زندگی بالا هستند.
)Chempark Krefeld-Uerdingen( کم پارک کرفلد-اوردینگن
کم پارک کرفلد - اوردینگن با مساحت 260 هکتار و 70 هزار نفر نیروی انسانی، در تولید پلی کربنات و پلی آمید در اروپای غربی پیشرو بوده و بزرگترین سایت جهان در تولید رنگدانه های معدنی محسوب می شود. یکی از شناخته شده ترین محصولات شیمیایی این سایت، پلی کربنات ماکرولون است که برای تولید سی دی و دی وی دی کاربرد فراوان دارد.
همچنین این سایت یکی از بزرگترین ارائه دهندگان آموزش در منطقه است به طوری که کارکنان ترک تحصیل کرده، می توانند ده ها دوره مختلف علمی، فنی و تجاری برای آموزش خود انتخاب کرده و دانشجویان و فارغ التحصیلان شیمی و مهندسی نیز دانش تخصصی بیاموزند. دانشگاه علوم کاربردی نیدرهین (Niederrhein) نیز در کرفلد واقع است.
)Chempark Dormagen( کم پارک دورماگن
محصولات شیمیایی و پتروشیمیایی مختلف توسط 9700 نیروی کار در کم پارک دورماگن تولید می شود و فعالیت های تولیدی آن بر توسعه و تولید محصولات پلیمری، پلاستیک و لاستیک تمرکز دارد. این سایت برای تولید پلی اورتان، استانداردهای خود را مطابق استاندارد اروپا تنظیم کرده و ملاحظات حفاظت از محیط زیست، نقش کلیدی را در تمام مراحل تولید ایفا می کند (در طول چند سال گذشته، با وجود افزایش سطح تولید، تولید گازهای گلخانه ای بیش از چهارپنجم کاهش یافته است).
شبکه حمل ونقل این سایت شیمیایی 570 هکتاری، شامل دسترسی به بزرگراه ها، خط آهن مستقیم به ایستگاه مرکزی کلن و دوسلدورف و دسترسی آسان به فرودگاه کلن/ بن و دوسلدورف است. این سایت همچنین یکی از ارائه دهندگان اصلی خدمات آموزش در منطقه است و هر سال حدود 150 نفر نیروی جوان در آن آموزش دیده و از بین 17 تخصص موجود، دوره های مورد علاقه خود را انتخاب کنند.