صنایع شیمیائی یکی از اصلی ترین ارکان اقتصاد دنیا است.یکی از موثرترین روش های ایجاد تعادل در عرضه و تقاضای محصولات بالادست و میانی نظیر متانول، توسعه صنایع شیمیائی کوچک است. صنایع شیمیائی یکی از بزرگترین و گسترده ترین زنجیره صنایع موجود در مقایسه با سایر صنایع در جهان بشمار می رود که گردش مالی این صنعت در سال 2019 معادل 3900 میلیارد یورو بوده است.
صنعت پتروشیمی از زیرمجموعه صنایع شیمیائی محسوب میگردد که گردش مالی آن در سال 2019 معادل 1000 میلیارد یورو بوده یعنی بعبارتی ¼ صنایع شیمیائی را تشکیل میدهد. حال با توجه به این آمار میتوان اهمیت توسعه صنایع شیمیائی را بهتر درک کرد.
بطور کلی گسترش صنایع شیمیائی باعث شکوفائی اقتصادی در کشور میگردد و به تبع آن علاوه بر ایجاد مصرف کننده برای صنعت پتروشیمی باعث ایجاد مقاومت در اقتصاد کشور، کاهش نرخ بیکاری، رشد چند برابری گردش مالی میگردد. هلدینگ انرژی سپهر پس از بهره برداری سه پتروشیمی سبلان، دنا و سیراف، به عنوان بزرگترین واحد تولید متانول ایران، نقش تعیین کننده ای در اقتصاد این محصول خواهد داشت. از این رو پیام پتروشیمی با مجید علی محمدی، مدیرفنی و مهندسی این هلدینگ به گفتگو نشستیم. او از آینده بازار متانول ایران، تکمیل زنجیره ارزش و نقش آن در شکستن سد تحریم ها و در نهایت اقتصاد مقاومتی گفت. ماحصل این گفتگو را می خوانید:
بنا بر نظر برخی از تحلیلگران اقتصادی وضعیت جهانی بازار متانول مبهم است. شما هم این وضعیت را مبهم می دانید؟
در سالهای اخیر نرخ رشد تولید متانول بیش از نرخ رشد تقاضا بوده از اینرو فاصله بین ظرفیت تولید و تقاضای جهانی بیش از حد معمول است و بروز این شرایط باعث میشود که یا قیمت متانول کاهش یابد و یا منجر به کاهش سطح تولید متانول در مقایسه با ظرفیت تولید عرضه کنندگان این محصول گردد.
ولی این نکته حائز اهمیت بوده که بروز این شرایط باعث میگردد که برخی از واحدهای تولید متانول با ظرفیت های کوچک عمدتا در منطقه اروپا که توان رقابت با واحدهای مگامتانولی را ندارند و هزینه های تولید این واحدهای کوچک به نسبت واحدهای بزرگ بیشتر بوده و به ناچار به حالت تعطیل درآیند که ماحصل آن بخشی از فاصله ظرفیت تولید جهانی با تقاضا کاهش یافته و بتدریج بازار این محصول شرایط بهتری را تجربه خواهد کرد.
حال با توجه به وضعیت بازار جهانی متانول چه راهکارهائی میتواند موثر باشد؟
متانول یک محصول میانی پر ارزش در صنعت پتروشیمی بحساب می آید این محصول بدلیل زنجیره های گسترده ای که دارد همواره مورد نیاز صنایع پائین دست خود میباشد. گرچه با شرایط بازار فعلی و پیش بینی بازار چند سال آینده ممکن است این روند کاهش قیمت و یا کاهش تولید ادامه یابد ولی در بدترین حالت فاصله ظرفیت اسمی تولید و تقاضا 30-40% خواهد بود.از اینرو پیشنهاد میگردد فقط برای این میزان مازاد تولید در صنایع پائین دست برنامه ریزی شود.
از دیگر اقداماتی که میتوان برای خروج از این وضعیت انجام داد گسترش بازارهای جهانی است. همانطورکه میدانید بازار هدف این محصولات بیشتر بر روی چین و تا حدودی هم بازار هندوستان متمرکز شده لذا لازم است تولید کنندگان این محصول با توجه به موقعیت جغرافیائی ایران بر روی سایر بازارهای جهانی نظیر اروپای مرکزی،آسیای میانه و آفریقا نیز توجه ویژه داشته باشند.
صنایع پایین دست در این میان چه نقشی دارد؟
زنجیره های پائین دست محصولات پتروشیمی بعنوان پلی بین صنعت پتروشیمی و سایر صنایع دیگر نظیر خودرو سازی، غذائی و غیره می باشد. بعضا برای رسیدن به مصرف کننده نهائی این محصولات( مثلا خودرو سازی) نیاز است چند زنجیره در صنایع پائین دست ایجاد گردد تا به محصول نهائی دست یافت. بعنوان مثال برای تولید پلی استال مورد نیاز خودروساز ابتدا بایستی متانول تبدیل به فرمالدئید گردد و سپس فرمالدید تبدیل به پلی استال میگردد و یا برای تولید MDF در صنایع چوب،ابتدا متانول بایستی تبدیل به فرمالدئید شده و سپس فرمالدئید تبدیل به اوره فرمالدئید گشته و سپس اوره فرمالدئید تبدیل به MDF گردد.
با توجه به مواردی که اشاره کردید چه راهکارهائی را برای توسعه صنایع پائین دست ضروری می دانید؟
اصلی ترین راه برای ایجاد واحدهای زنجیره ارزش، دستیابی به واحدهای مگا ارزش میباشد نه مگا ظرفیت. حال با این رویکرد به نظر اینجانب با توجه به شرایط تحریمی در دسترسی به تکنولوژی، مشکلات مربوط به جذب سرمایه گذار، راه های انتقال سرمایه گذاری پروژه ها پیشنهاد می گردد. در ابتدا از طرح های با سرمایه گذاری کم شروع کنیم و بتدریج سایر طرحهای بزرگتر را اجرا نمائیم چون اگر غیر از این عمل کنیم یا قادر به انجام طرحهای بزرگ نیستیم یا طرحها را در زمان به مراتب بیشتری اجرا خواهیم کرد که در این صورت توجیه پذیر بودن طرح دچار مشکل می شود.
با توجه به تولید 4 میلیون و 950 هزار تن متانول در طول سال، چه اهدافی را مدنظر دارید؟
اهداف و برنامه های هلدینگ به چهار گروه اصلی تقسیم میشوند. اولین و مهمترین برنامه هلدینگ مربوط به تکمیل و راه اندازی پتروشیمی سبلان طی سال جاری است. مطابق با دستور مدیر عامل و هیات مدیره هلدینگ اولویت اول،دوم و سوم ورود به چرخه تولید متانول در پتروشیمی سبلان در نظر گرفته شده است. دومین هدف هلدینگ پیگیری کارهای باقیمانده در دو پروژه دیگر یعنی دنا و سیراف است که با جدیت در حال پیگیری است. سومین و شاید اصلی ترین هدف هلدینگ ورود به صنایع پائین دست متانول و ایجاد زنجیره ارزش است و در انتها چهارمین هدف ایجاد ساز و کار برنامه های فروش و بازرگانی بصورت متمرکز در هلدینگ انرژی سپهر خواهد بود.
برای رسیدن به این اهداف چه برنامه هائی باید در دستور کار قرار گیرد؟
برای رسیدن به اهداف یک سازمان بایستی برنامه های مشخصی با زمانبندی مناسب در دستور کار قرار گیرد. در این راستا این هلدینگ نیز برنامه های خود را دارد. اهم این برنامه ها شامل این موارد می شود؛ تامین سرمایه مورد نیاز برای تکمیل طرحها به طرق مختلف از قبیل سهامداران، دریافت تسهیلات ریالی، واگذاری بخشی از سهام پتروشیمی ها در بازار پایه و یا فرابورس، بومی سازی تجهیزات انحصاری مورد نیاز پروژه ها در شرکتهای سازنده داخلی با توجه به شرایط تحریمها، ارائه خدمات فنی،مهندسی مورد نیاز پروژه ها جهت حصول اطمینان از کیفیت در طراحی و تجهیزات و مراحل نصب پروژه ها، فعال سازی یکی از شرکتهای زیرمجموعه جهت انجام صنایع پائین دست متانول و البته با مشارکت شرکتهای خارجی صاحب دانش فنی و بومی نمودن تکنولوژی در داخل مجموعه، تهیه منابع مالی مورد نیاز برای اجرای طرحهای توسعه صنایع پائین دست از طریق سهامداران، مشارکت شرکت های خارجی ، مشارکت سازندگان داخلی، بورس و صندوق پروژه، سایر نهادهای مالی دیگر و یا مشارکت بخشهای خصوصی، شناسائی سازندگان داخلی و بومی سازی تجهیزات اصلی مورد نیاز برای طرحهای پائین دست متانول با تکیه بر توانمندی ساخت داخل و جلوگیری از خروج ارز از کشور.
تحریم ها چه تاثیری بر این صنعت داشته و برای برون رفت از آن چه تمهیداتی دیده شده است؟
تحریمهای ظالمانه آمریکا بر اقتصاد ایران تاثیراتی را به همراه داشته و از آنجاکه پروژه های سبلان،دنا و سیراف در اواسط کار قرار داشتند لذا این پروژه ها در نحوه برداشت از ال سی مالی پروژه و پرداخت به سازندگان و در بخش تامین تجهیزات فرایندی و برخی از کالاهای خاص که امکان تامین آنها در داخل کشور نبود خللی ایجاد نمود که باعث طولانی شدن زمان اجرای پروژه ها شد.البته پتروشیمی سبلان از آنجا که جلوتر از دو پروژه دنا و سیراف بود به مراتب در وضعیت بهتری قرار داشت و امروز با پیگیری های به عمل آمده در مراحل پایانی کار به سر می برد.
برای رفع اثرات تحریم ها بر شرکتهای تابعه این مجموعه تیم های تخصصی شکل گرفته و با تمام توان و تکیه بر نیروهای متخصص سعی بر ایجاد راه حل های مناسب برای خروج از این وضعیت اقدام کرده ایم. به عنوان نمونه برای تامین تجهیزات فرایندی انحصاری از شرکت بنام سازنده داخلی استفاده گردید و فرایند انجام کار در حال پیگیری است و برای سایر تجهیزات که میبایست از خارج تهیه میگردید با اولویت به سازندگان داخلی کار سپرده شد. همچنین برای تامین منابع مالی ریالی مورد نیاز پروژه ها از سایر بانکها تامین گردید و یا در حال انجام امور قانونی جهت تامین منابع هستیم.
آیا پتروشیمی سبلان سال جاری در چرخه تولید قرار خواهد گرفت؟
بله، شمارش معکوس برای راه اندازی پتروشیمی سبلان آغاز شده است.این واحد یکی از واحدهای مگامتانول با ظرفیت 1.6 میلیون تن در سال و یکی از بزرگترین واحدهای متانول بحساب می آید. این پروژه با پیشرفت فیزیکی 95% در حال پیگی است و هم اکنون در مرحله پیش راه اندازی است. امید است که با تکمیل قسمت های باقیمانده و رفع پانچ ها، امسال در مدار بهربرداری قرار میگیرد. با توجه باینکه این پتروشیمی با پشت سر گذاردن سخت ترین شرایط تحریمها به مرحله تولید میرسد شادی بسیار مضاعفی برای انرژی سپهر بهمراه خواهد داشت.
معیارهای انتخاب زنجیره های پائین دست چیست؟
انتخاب و نوع زنجیره های صنایع پائین دست دلایل زیادی دارد. بعنوان مثال هلدینگ انرژی سپهر با دارا بودن خط تولید متانول قطعا به سمت زنجیره های پائین دست متانول حرکت می نماید. ولی بطور کلی در انتخاب یک زنجیره بایستی موارد متعددی مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد. انتخاب تکنولوژی با در نظر گرفتن ریسک های مربوط به آن، میزان سرمایه گذاری با در نظر گرفتن ریسکهای مربوط به آن، مشخص نمودن هزینه های تولید و نرخ بازگشت سرمایه و سودآوری واحد، انتخاب محل پروژه، شناسائی بازار داخلی و خارجی در بازه زمانی چند سال آینده عمده ترین رویکردهایی است که می بایست مورد توجه قرار گیرد. البته در انتخاب زنجیره های ارزش پائین دست نکته های بسیاری نهفته است که پرداختن به این موضوع در این مجال نمی گنجد.
چه برنامه هایی برای صنایع پایین دست پیگیری می شود؟
شرکت آرمان سپهر کیش بعنوان مجری صنایع پائین دست در زیر مجموعه متانول ایجاد شده است. در حال حاضر این هلدینگ در چهار فاز برای توسعه صنایع پائین دست برنامه ریزی کرده است. فاز اول و دوم شامل واحد فرمالدئید و زنجیره آن مشتمل بر واحدهای اوره/ملامین فرمالدئید، واحد UFC 85%، واحد سولفاید نفتالین، واحد پنتا اریتریتول، واحد پلی استال،واحد MDI میباشد. در فاز سوم یک واحد اسید استیک بهمراه زنجیره وینیل استات و یک واحد متیل آمین با زنجیره دی متیل فرمامید برنامه ریزی شده است.
در فاز چهارم یک واحد دی متیل اتر از زنجیره اول متانول در حال مطالعه است. از نکات قابل ذکر در طرح های زنجیره ارزش هلدینگ نگرش این هلدینگ مبتنی بر ایجاد واحدهای کوچک با سرمایه گذاری کم در فازهای اول و به تدریج واحدهای بزرگتر با سرمایه گذاری بیشتر در فازهای بعدی می باشد