3-1 : ابزار
تحلیل ما بر اساس نظرسنجی بنا شده است. این نظرسنجی ابعاد چابکی فکری، رهبری کارآفرینانه، و نوآوری SME ها را در بر می گیرد. بخش اول شامل اطلاعاتی راجع به سرمایه انسانی، و چابکی فکری و ابعاد آن است (چن، ژو، ژی، 2004، انگستروم، وستنز 2003). بخش دوم ابعاد رهبری کارآفرینانه را می سنجد (رنکو و همکاران، 2015).بخش سوم نوآوری کسب و کارهای خرد و کوچک را می سنجد (گومسولوگلو و السف، 2009). بخش چهارم به داده های جمعیتی پاسخ دهندگان و سازمان ها مربوط می شود. آن ها به وفور در مطالعات تجاری بکار می روند (هوانگ و همکاران، 2014، تانگ و کودن، 2017).
جمعیت هدف کسب و کارهای کوچک و خرد موجود در صربستان، در تمامی صنایع هستند. این گروه شامل 99.2 % تمامی شرکت های صربستان می باشند (کمیسیون اروپا، 2017). تمرکز ما روی چابکی و نوآوری کسب و کارهای کوچک و خرد قرار دارد ،آن ها از نظر موفقیت کسب و کارها ، و رشد آتی، یک جز خیلی مهم تلقی می شوند. در این میان با 188843 شرکت خرد روبرو هستیم که تا 9 نفر را استخدام می کنند. 9543 شرکت کوچک نیز تا 49 کارمند دارند (کمیسیون اروپا، 2017).برای شناسایی این شرکت ها در هر مطالعه، از پایگاه داده ثبت موسسات تجاری استفاده می شود. فهرست سازمان های صربستان، و تعریف کمیسیون اروپا برای آن ها ارائه شده است.شرکت های خرد تا 9 کارمند دارند، شرکت های کوچک حداکثر 49 کارمند. با استفاده از نمونه برداری تصادفی، 500 شرکت SME استخراج می شوند.
صربستان یک اقتصاد بازده محور و غیرعضو در اتحادیه اروپا است. این کشور در جنوب شرقی اروپا واقع شده است. مطابق داده های کارت امتیازی نوآوری اروپا (2020)، نوآوری شرکت در حد متوسط قرار دارد. این واژه برای کشورهایی بکار رفته که سطح نوآوری شان بین 50-95 % میانگین اروپا قرار می گیرد. در مقایسه با سایر اقتصادهای اروپایی، صربستان کمترین نوآوری را دارد، تنها 7 کشور از 37 کشور موجود در لیست، وضعیت بدتری دارند. اقتصادش بر اساس فعالیت های بازدهی محور قرار دارد، و پتانسیل نوآوری آن محدود می باشد. علاوه بر این، نوآوری SME خصوصاً در سازمان های نوآور، در حد متوسط اروپا قرار می گیرد. لذا می توان به چشم مدل الگو برای درک رفتارهای نوآوری شرکت ها در محیط های مشابه به آن ها نگریست.
3-2 : نمونه و گردآوری داده
این مطالعه پیمایشی در سال 2018 انجام گرفته است. همراستا با مطالعات قبلی (برای مثال اولوال و اسمیت، 2020، کامکوما، آهیزو، نتای، 2010، خلیق،بونتیس، بن شاری و ایسا، 2015)، داده ها با استفاده از پاسخ دهندگان کلیدی در SME ها تهیه شده اند. در این مطالعه، پاسخ دهندگان عبارتند از مدیرعامل،مدیر اجرایی، مدیر عمومی، و مالک، مدیران دیگر، مدیر دستیار، تکنیسین ها، کارکنان ارشد. آن ها افراد مناسبی ارائه داده ها راجع به هر SME محسوب می شوند. دعوت نامه برای تک تک این شرکت ها ارسال شده است. مطابق روند مطرح شده در تحقیق دابیچ، لازنجاک و همکاران (2019)، و دابیچ، ولاسیچ و همکاران (2019)، دعوت نامه ها از طریق ایمیل ، و لینک نظرسنجی آنلاین به افراد ارسال می شوند. دو ایمیل یادآوری بعدی نیز به آن ها ارسال می شود. به افراد راجع به محرمانه بودن پاسخ ها و مخفی بودن نتایج گزارش شده تضمین داده می شود. 13 پاسخ دریافت می شوند (26.2 % از SME ها). مشخصات پاسخ دهندگان در جدول 1 ارائه شده اند.
3-3 : معیارها
متغیر مستقل : چابکی فکری کارکنان، از طریق تحلیل عاملی اکتشافی برقرار شده است (KMO=0.85, ، آزمون کروی بودن بارتلت =425.5، df=55، p<0.001). به طور خاص، معیارها از تحقیقات قبلی استخراج شده اند (چن و همکاران، 2004، انگستروم و همکاران، 2003). ارزیابی بر اساس مقیاس 1 (کم)، تا 5(خیلی زیاد) صورت گرفته است. 4 سازه مورد اشاره ، پاسخ های کارکنان نسبت به سطح مهارت در انجام فعالیت های تجاری ، تعداد دفعات بروزرسانی دانش و مهارت ها، دیدگاهشان نسبت به وظایف شغلی به عنوان چالش یا فرصت برای اثبات مهارت ها، و تمایل برای اعمال راه حل های جدید برای حل مساله هستند. این 4 مولفه، نشان دهنده تعریف اساسی از چابکی فکری کارکنان هستند. در بخش های قبلی از آن ها استفاده شده است.
متغیر وابسته : نوآوری شرکت های خرد و کوچک، با استفاده از 3 آیتم اندازه گیری می شود. آن ها توسط گوموسوگلو و السف (2009) پیشنهاد شده اند. آن ها عبارتند از معرفی محصولات و خدمات جدید، سازگاری با پیشرفت های فناوری، و روندهای بازار. پاسخ دهندگان میزان نوآوری شرکت از کم (1) تا زیاد (5) را تخمین زده اند. متغیر نوآوری SME، از طریق تحلیل عاملی تاییدی فرمول بندی می شود (KMO=0.7، آزمون کروی بودن بارتلت = 135.5، df=3، p <0.001).
شکل 1- مدل تحقیق
جدول 1- مشخصات نمونه
جدول 2- متغیرهای مخفی، سوالات اندازه گیری، بارگذاری عوامل، AVE، پایایی ترکیبی، آلفای کرونباخ
متغیرهای میانجی : دو مولفه کلیدی EL از تحقیق رنکو و همکاران (2015)- مقیاس ENTRRELEAD بدست آمده اند . آن ها با مقیاس 5 نقطه ای از 1- کم تا 5- زیاد اندازه گیری می شوند.جهت گیری آتی، با استفاده از پاسخ ها راجع به انتظارات از توسعه آتی شرکت، مهارت های پیش بینی، و الهام بخشی به کارکنان برای پذیرش ارزش های سازمانی اندازه گیری می شود. متغیر تشکیل گروه بر اساس پاسخ ها راجع به سرعت تصمیم گیری و اجرا، نگرش راجع به عملکرد آتی شرکت، و توانایی ترغیب سایر کارکنان به تفکر منطقی سنجیده می شود. هر دو متغیر بر پایه تحلیل عاملی اکتشافی تعریف شده اند (KMO= 0.89، آزمون کروی بودن بارتلت، 1382.4، df= 253، p <0.001).
شاخص های بالای kmo ،نشان داده که نمونه گیری کافی و معنادار است. آزمون کروی بودن بارتلت (p<0.001) استفاده از تحلیل عاملی را توجیه می کند (هیر، آندرسون، تاتام و بلاک، 1998). جزئیات تمام متغیرهای مخفی موجود در این تحقیق در جدول 2 ارائه شده اند.
تمامی شاخص ها از پیوستگی داخلی (آلفای کرونباخ) برای متغیرهای موجود، از نقطه قطع 0.7 بالاتر هستند (نونالی، 1978). آن ها بین 0.7 تا 0.84 قرار می گیرند. بارگذاری عوامل بین 0.5 و 0.8 قرار دارند که بالاتر از مقادیر بُرش عادی است (هنسون و رابرتز ، 2006، ولاسیچ، کاپوتو، مرزی، دابیچ، 2019). از نظر روایی همگرای معیارها ، شاخص پایایی ترکیبی (CR) هر 4 مورد بالاتر از آستانه پیشنهادی 0.6 است (فورنل و لارکر، 1981). میانگین واریانس استخراج شده (AVE) کمی از آستانه 0.5 کمتر است (فورنل و لارکر، 1981). به اعتقاد فورنل و لارکر (1981)، AVE معیار احتیاطی بهتری برای تخمین روایی معیارها است. محقق صرفاً بر اساس CR نتیجه گیری کرده که روایی همگرا یک متغیر در حد مناسبی قرار دارد. به عنوان مثال، لام (2012)، مقدار CR مناسب بین 0.71 الی 0.74 را گزارش نموده است. AVE نیز بالاتر از 0.31 قرار می گیرد. با قرار دادن این اطلاعات در کنار یکدیگر، می توان نتیجه گیری کرد که معیارهای مدنظر اعتبار خوبی دارند.
متغیرهای کنترلی : تحقیقات فعلی نشان می دهند که برخی مشخصات فردی و سازمانی، احتمالاً روی رابطه بین متغیرهای مستقل و وابسته اثرگذار هستند. لذا باید آن ها را کنترل کرد تا رابطه عاری از نوسان بین متغیرها رویت بشود (دلری و دوتی، 1996، لیو و آلمور، 2016). ما چند مولفه جمعیتی شخصی از جمله جنسیت (مرد - زن)، سن (زیر 30، بین 31-50، بالای 50)، سطح تحصیلات (تحصیلات راهنمایی، دبیرستان، دانشگاه، ارشد- دکتری) ، و سال تجربه (تا 2 سال، 2-5، بیش از 5)، و برخی متغیرهای سازمانی از جمله اندازه سازمان (2-9 کارمند، 10-50، بیش از 50) ، و صنعت SME (تولید، خرده فروشی- کُل فروشی، خدمات) را کنترل نموده ایم. صنعت تحت کدگذاری فرضی قرار گرفته است زیرا دو متغیر فرضی خدمات و خرده فروشی- کُل فروشی در آن لحاظ شده اند. تولید به عنوان حوزه مرجع در نظر گرفته می شود.
3-4 : معیارهای سنجش واریانس روش مشترک
با توجه به اینکه منشا هر دو نوع متغیر مستقل و وابسته در یک ابزار قرار گرفته اند، احتمال سوگیری وجود دارد (پودساکف، مک کنزی و پودساکف، 2012). در ابتدا با تحلیل عاملی اکتشافی در SPSS، وضعیت واریانس روش مشترک را بررسی می کنیم. هر 13 سوال مجموعاً 4 متغیر مخفی را تشکیل می دهند.آن ها روی یک عامل بارگذاری و محدود می شوند. بدین ترتیب هیچ چرخشی ایجاد نمی شود (پودساکف و همکاران، 2012). سپس از روش متغیرهای نشانه گذار استفاده می کنیم. این روش از نظر تئوریک ربطی به سازه های اصلی این تحقیق ندارد (لیندل و ویتنی، 2001). تحصیلات به عنوان متغیر نشانه گذار بکار می رود ، زیرا مطالعات قبلی راجع به چابکی سازمانی (سگارا ناوارو،مارتلو لاندروگز، 2020)، سرمایه فکری و سرعت نوآوری (وانگ، کای، لیانگ، وانگ و ژیانگ ، 2018)، یا رشد پایدار SME (دیابات، ، آلات، وی، یو، 2019) ، این متغیر را در بررسی های خود نگنجانده اند. به صورت ضمنی تصور این است که تحصیلات متغیر مهمی برای این مطالعه نیست. همبستگی کم بین تحصیلات و 4 متغیر اصلی این تحقیق (بالاترین r=-0.13) نشان می دهد که شواهدی از سوگیری روش مشترک وجود ندارند (لیندل و ویتنی، 2001). در نهایت همبستگی بین متغیرهای این تحقیق (جدول 3)، همگی پایین تر از همبستگی های بالا هستند (بالای 0.9) ، و این نشان دهنده احتمال سوگیری روش مشترک است (باگوزی، یی، فیلیپس، 1991). لذا نتیجه گیری این است که احتمال بروز سوگیری روش مشترک در این تحقیق پایین است.