جهان در حال حاضر با اعتیاد به استفاده از مواد پلاستیکی رو به رو است و همه کشورها برای مقابله با مصرف بیش از اندازه مواد پلاستیکی تلاش می‌کنند.
یکی از مهم‌ترین مشکلات استفاده از مواد پلاستیکی عدم بازیافت و پایداری آنها در طبیعت است که موجب آلودگی محیط زیست، اقیانوس‌ها و دریاها شده است و زندگی بشر را تهدید می‌کند بدون تردید زباله های پلاستیکی از بزرگترین معضلات زیست محیطی جهان امروزی به شمار می رود که شاید نتوان به کلی آنها را حذف کرد اما از حجم تولید آنها می توان کاست.
این زباله ها افزون بر آسیب رساندن به محیط زیست برای سلامتی انسان ها نیز خطر آفرین و مضر است تا جایی که آسیب های جبران ناپذیری را به محیط پیرامونی زندگی ما وارد می سازند.
براساس مطالعات مختلف انجام شده، تجزیه پلاستیک در محیط های مختلف ممکن است تا صدها سال به طول بیانجامد و روند تجزیه این مواد در مراکز دفن نیز بسیار طولانی تر خواهد بود.
جهان به شتاب در حال تغییر رویکرد برای استفاده از پلاستیک است و در این راستا فروش و استفاده از ظروف یکبار مصرف در اتحادیه اروپا بنابر قانون مصوب سال ۲۰۱۹ از روز شنبه (12 تیرماه) ممنوع شد.
از دوازدهم تیرماه سال 1400 در ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا تولید پلاستیک یکبار مصرف متوقف و از دسترس خارج شد. این امر بر اساس دستورالعمل اتحادیه اروپاست که در سال ۲۰۱۹ تصویب و موعد اجرای آن برای روز سوم جولای ۲۰۲۱ تعیین شده بود.
این قانون شامل اقلام یکبار مصرف از جمله قاشق و چنگال و بشقاب پلاستیکی، لیوان پلاستیکی، نی‌نوشیدنی، گوش پاک‌کن و چوب‌های پلاستیکی متصل به بادکنک می‌شود. همچنین قطعاتی که برای نگهداشتن لیوان قهوه و لیوان‌های نوشیدنی که از پلیمرهای مصنوعی تهیه شده‌اند نیز دیگر به بازار عرضه نخواهند شد.
فروشندگانی که با این وسایل سر و کار دارند موظف هستند جایگزین قابل بازیافت برای آنها پیدا کنند. امکان فروش محصولات یکبار مصرف که از قبل در انبارها موجود هستند، وجود دارد. انجمن صنفی فروشندگان ظروف پلاستیکی در آلمان تخمین می‌زند که مقادیر زیادی از این اقلام هنوز در دسترس است که باید به فروش برسند اما رقم دقیقی برای آن اعلام نشده است.
افزون بر این وسایل، ظروف یکبار مصرفی که از مواد پلاستیکی بیولوژیک یا طبیعی هم تهیه شده‌اند ممنوع خواهد بود. این ظروف شامل لیوان‌های کاغذی است که تنها بخش کوچکی از آنها از پلاستیک است یا با پلاستیک پوشانده شده است.
رعایت این مقررات برای تمامی کشورهای عضو اتحادیه اروپا اجباری است
به گزارش پیام پتروشیمی به نقل از پایگاه اینترنتی پلاستیک نیوز یوروپ ، پارلمان اروپا و انجمن اتحادیه اروپا در سال 1397 به توافقنامه ای موقت درباره اقدامات جدید مهمی که کمیسیون اروپا در راستای رفع مشکلات زباله های دریایی در مبدا در نظر گرفته است؛ دست یافتند. این توافقنامه 10 گروه محصول پلاستیکی و تجهیزات ماهیگیری که بیشتر در سواحل پیدا می شوند را هدف قرار داده بود.
توافقنامه یادشده مبتنی بر طرح پیشنهادی کمیسیون اروپا بود که عنوان راهبرد پلاستیک های اروپا (European Plastics Strategy) پیشتر در همین سال به تصویب رسید. توافقنامه جدید بخشی از این راهبرد به شمار می رود.
دستور العمل جدید اتحادیه اروپا تحت عنوان لایحه "بلندپروازانه ترین ابزار قانونی" با هدف رسیدگی به مشکل زباله های دریایی تدوین شده بود.
به عنوان بخشی از این دستور العمل، در مواردی که جایگزین هایی در دسترس و ارزان قیمت برای محصولات پلاستیکی یکبار مصرف مانند گوش پاک کن، قاشق و چنگال یکبار مصرف، بشقاب های پلاستیکی، نی، هم زن پلاستیکی، دسته برای بادکنک، محصولات ساخته شده از پلاستیک اکسو زیست تخریب پذیر (oxodegradable plastic) و محفظه های محصولات خوراکی و نوشیدنی ساخته شده از پلی استایرن انبساطی (expanded polystyrene) وجود دارد؛ استفاده از این تولیدات در بازار ممنوع می شود.
صیانت از محیط زیست از کانادا تا کنیا
همزمان با اقدام های جدی برای حفظ محیط زیست در قاره اروپا دیگر کشورهای جهان نیز با جدیت در حال کاهش استفاده از پلاستیک های ناسازگار با محیط زیست هستند و در این مسیربر اساس برنامه ریزی های انجام شده انتظار می رود تا پایان سال 2021 میلادی کانادا نیزممنوعیت گسترده ای را بر استفاده از پلاستیک های یکبار مصرف (single-use plastics) اعمال کند.
طرح یادشده الهام گرفته از اقدامات مشابه اتحادیه اروپا است و در کانادا این برنامه گسترده تر خواهد بود و شامل موارد دیگری مانند بطری های پلاستیکی آب ، کیسه های خرید و ظرف های فست فود نیزمی شود.
بیش از ۷۰۰ گونه دریایی تحت تاثیر این زباله‌ها قرار می‌گیرند، برای مثال لاک‌پشت‌ها کیسه‌های پلاستیکی را با عروس‌های دریایی که از آنها تغذیه می‌کنند، اشتباه گرفته و آنها را می‌خورند. همچنین مدتی پیش کارشناسان در یک مطالعه جدید هشدار دادند که ز باله‌های پلاستیکی به دورافتاده‌ترین و بکرترین بخش‌های محیط زیست نفوذ کرده‌اند. این کارشناسان با پیدا کردن افزودنی‌های شیمیایی در تخم پرندگان در مجمع‌الجزایر قطبی کانادا هشدار دادند که ردپای پسماندهای پلاستیکی در بکرترین نقاط جهان نیز مشاهده می‌شود.
نکته تأسف‌بار در مورد زباله‌های پلاستیکی آن است که به راحتی همراه باد و آب جابه جا می‌شوند به همین دلیل جمع‌آوری آنها کار ساده‌ای نیست و دردسرهای زیادی دارد. ورود این ظروف به رودخانه‌ها و کانال‌های آب باعث گرفتگی آبراهه‌ها و ساکن ماندن آب می‌شود که این امر در نهایت زاد و ولد انواع حشرات موزی را افزایش می‌دهد.
بر اساس یک مطالعه علمی، سالانه هشت میلیون تُن پلاستیک به اقیانوس‌ها ریخته می‌شود، اما این حجمی است که از خشکی‌ها روانه اقیانوس‌ها می‌شود و حدود دو میلیون تُن زباله پلاستیکی دیگر نیز می‌تواند توسط کشتی‌ها به خصوص کشتی‌های ماهیگیری وارد آب اقیانوس‌ها شود.
در سال‌های اخیر، در راستای کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی تعدادی از کشورها قانون ممنوعیت استفاده از کیسه‌های پلاستیکی را وضع کرده‌اند. برای مثال در سال ۱۳۹۶، کنیا با وجود از دست دادن ۸۰ هزار فرصت شغلی، قانون منع استفاده از کیسه‌های پلاستیکی را وضع و اعلام کرد که استفاده از کیسه‌های پلاستیکی، فروش، تولید و حمل این کیسه‌ها تا ۴۰ هزار دلار جریمه مالی یا حکم حبس تا چهار سال را به همراه خواهد داشت.
در تانزانیا نیز مصوب شده است که تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان کیسه‌های پلاستیکی به پرداخت جریمه نقدی یا حتی حبس محکوم می‌شوند.
با توجه به موارد مورد اشاره باید بر این نکته تاکید کرد که ما تنها یک کره ی زمین داریم برای حفظ حیات زمین و محیط زیست منتظر روز شمارهای تاریخ و نامگذاری های تقویم نباشیم. جان زمین در خطر است و باید با نگاهی نو جهان رااز آلودگی های زیست محیطی صیانت کرد.
سید فواد نبوی