چند روز پیش به مقاله ای در مورد اشباع ساخت و ساز پالایشگاه و واحدهای مشابه در مجله هیدرو کربن پروسسینگ برخوردم که به پیوست این نوشتار تقدیم می کنم. این مطلب به بحث اشباع ساخت و ساز مجتمع های نفتی در ایالات متحده می پردازد و اینکه ممکن است ساخت و ساز و ظرفیت سازی پالایشی به قدری متعدد و حجیم باشد که بر سر بنزین و مشتقات آن برود که بر سر فولاد چین رفت. آنچه در این سرمقاله به دنبال آن هستیم شناخت عوامل مشابه در بازار آسیا و بویژه صنعت پتروشیمی است.
نگاه به آمار قبلی و سود آوری گذشته راهگشای سرمایه گذاران برای احداث واحدهای تولیدی جدید است . بعنوان مثال وقتی سود تولید متانول و اورره بالاست بسیاری از هلدینگ های اقتصادی و شرکت های در حال تولید به احداث واحدهای جدید و یا طرح های گسترش فکر می کنند که در ایران می توان از پتروشیمی پردیس ،پتروشیمی کرمانشاه و صندوق بازنشستگی نفت نام برد.
یکی از اصلی ترین دلایل ساخت شرکت ها و مجتمع ها جهت معافیات های مالیاتی و بویژه در مناطق و استان های کمتر رشد یافته است. نمونه ای ایرانی آنرا در احداث شرکت های پتروشیمی ، در استان های مرکزی و خشک کشور و یا مناطق مرزی و دور از آبراه ها چون ایلام و کردستان و..می توان یافت که با نگاهی به سهامداران آن می توان احداث آنرا با تخفیف های مالیاتی فردی و یا شرکت مادر مرتبط دانست.
معمولاً نقش عوامل سیاسی در محاسبات مهندسین و برنامه ریزان ناچیز انگاشته می شود ولی واقعیت آنست که عوامل سیاسی در ابعاد جهانی و داخلی از نقش بسیار مهمی برخوردارست.
از جمله عوامل سیاسی بین المللی و تاثیر آنها می توان از تحریم های اقتصادی ، ارائه فاینانس های پولی با شرط خرید کارخانه و یا فن آوری در صنایع شرکت های کشور وام دهنده نام برد. شاید از نمونه های ایرانی آن بتوان از پول های بلوکه شده در چین و ارائه فاینانس تجاری کمپرسورهای سنتز چین نام برد.
از دیگر این عوامل می توان از سهمیه بندی و محدودیت های خود خواسته چون سازمان کشورهای صادرکننده نفت (OPEC) نام برد که می تواند عاملی در جهت تقسیم کار و تولید بین کشور ها باشد.
برنامه ریزی متمرکز؛یکی از بزرگترین مشکلات در کشورهای کم رشد یافته تمرکز بر برنامه ریزی های متمرکز و از قبل تعیین شده است که در کشورهای مختلف معمولاً با عنانینی چون برنامه جند ساله توسعه ای شناخته می شود یعنی بر اساس گزارشات و وضعیت های موجود یا گذشته نسبت به طراحی برنامه بعضاً چند ده ساله اقدام می گردد که این روش مشکلات بسیاری را در دل خود دارد آن جمله معروف فریدمن ( برنده جایزه نوبل اقتصاد) را به ذهن متبادر سازد که " اگر مدیریت شن های صحرای بزرگ را به اینان ( منظور برنامه ریزان متمرکز و کارگروه ها ) بسپارید برای ساخت یک بنای شنی کوچک در سواحل قناری با کمبود شن مواجه خواهید شد .