ارزش گذاری خدمات اکوسیستم با هدف تصمیم گیری بهتر و حصول اطمینان از ارزیابی سیاست ها و اینکه به طور کامل بر موضوع هزینه –فایده تاکید می شود، انجام میگیرد. با این وجود، سنجش و ارزیابی خدمات اکوسیستم باتوجه به مسائل مالی اغلب مشکل و پیچیده است، به ویژه برای بسیاری از خدمات تنظیمی و حمایتی که مزیت مستقیمی برای انسان نداشته و به راحتی شناسایی می شوند. برخی تاکید دارند که چارچوب مالی کمک می کند که یک شرایط «خالی از طبیعت» به یک شرایط «طبیعت باارزش» تغییر یافته و می تواند بازده سیاست ها را افزایش دهد. برخی دیگر تصور می کنند که تغییر رویه از تغییرات واقعی زیست محیطی به مسائل مالی نامناسب، غیر اخلاقی و خطرناک است. باید توجه داشته باشیم که این گونه شیوه ها تنها ابزارهایی برای کمک به تامل و تصمیم گیری بوده و اینکه رویکرد خدمات اکوسیستم لزوما مستلزم رویکردهای مالی نیست.
دلیل اینکه باید خدمات اکوسیستم را مورد سنجش قرار دهیم کمیاب بودن آن ها است. در دنیایی که دارای منابع (طبیعی) محدود است باید استفاده رقابتی از این منابع را مد نظر قرار داده و بدین ترتیب اولویت ها را مشخص کنیم. معیار این انتخاب می تواند چند وجهی باشد: اقتصادی، اخلاقی، فرهنگی، زیبایی، زیست محیطی و غیره. با این انتخاب ناگزیر به ارائه رتبه بندی هستیم که شامل ارزش (نسبی) می شوند. چنین ارزش هایی همواره ابزاری هستند. در مقابل، همه آن ارزش ها را ارزش اصلی می نامیم که متعلق به موارد منحصر به فرد، غیرجایگزین و اصلی هستند.
ارزش اقتصادی برای خدمات اکوسیستم به عنوان ارزش ذهنی به شمار می آید، زیرا این ارزش مبتنی بر اولویت های انسانی بوده و براساس شدت این اولویت ها کمی شده است. شدت اولویت ها به مقدار پولی که یک فرد تمایل به پرداخت دارد تا بتواند از یک نوع خدمات خاص برخوردار باشد، دلالت می کند. یا مقدار پولی است که یک فرد تمایل به پذیرش آن به عنوان جبران خسارت به منظور تحمل سطح خاصی از عدم ارائه خدمات اکوسیستمدارد. در ارزیابی یک اکوسیستم، ارزش کل اقتصادی (جمع قیمت فرضی همه خدمات ارائه شده به وسیله اکوسیستم) می تواند به ارزش مصرفی و ارزش غیرمصرفی تقسیم شود. ارزش مصرفی با منابع، به طور مستقیم و غیرمستقیم در ارتباط است. ارزش مصرفی غیرمستقیم، از طریق خدمات ارائه شده توسط اکوسیستم به دست می آید. این امر، برای مثال، می تواند شامل حذف مواد مضر از آب و ارائه آب سالم تر، یا جلوگیری از جاری شدن سیل باشد. از سوی دیگر، ارزش مصرفی مستقیم با خود اکوسیستم در ارتباط است. این امر احتمال دارد استفاده مصرفی مانند، برداشت نی یا شکار ماهی باشد. همچنین می تواند استفاده غیرمصرفی تلقی گردد، مانند برخی فعالیت های تفریحی و آموزشی. ارزش غیر مصرفی به موارد اخلاقی مرتبط می شوند و به سه مؤلفه اصلی تقسیم می شوند:
· ارزش وجودی: ارزش وجودی به راحتی از طریق دانستن این نکته که برخی از ویژگی های محیط زیست همچنان درحال به وجود آمدن هستند، به دست می آید.
· ارزش میراثی: ارزش میراثی با این نکته در ارتباط است که منابع به نسل های بعدی انتقال خواهد یافت تا آیندگان نیز بتوانند از آنها برخوردار باشند.
· ارزش انسان دوستی: ارزش انسان دوستی مرتبط با این نکته است که منابع برای انسان های نسل حاضر قابل دسترسی است.
استفاده از رویکردهای غیراقتصادی به منظور ارزش گذاری بر خدمات اکوسیستم شامل استفاده از شیوه های مشورتی برای بررسی افکار عمومی یا تصمیم گیری، مانند هیئت منصفه شهروندان، هیئت مدیره، فرآیندهای مشورتی، گروه های اجماع و فرآیندهای تصمیم گیری چند معیاری. در اینجا، شرکت کنندگان بحث های مختلفی را مورد توجه قرار می دهند. ممکن است به ارائه مدارک و شواهد گوش فرا دهند و پس از مشورت گروهی در رابطه با بهترین شیوه به یک جمع بندی برسند. شیوه های مشورتی اغلب وقتیکه مسئله مورد نظر پیچیده است مورد استفاده قرار می گیرند.
پویایی ارزش های اقتصادی و اولویت ها برای خدمات اکوسیستم
در این مورد دو پرسش اصلی مورد توجه قرار می گیرد:
· چگونه اولیت ها و ارزش های انسان ها برای خدمات اکوسیستم در طول زمان تغییر می یابد؟
· آیا روش ها و داده های ضروری برای ارزیابی صحیح این تغییرات در اختیار داریم؟
این بررسی شواهد تجربی تغییرات ناشی از ارزش های تقاضا و عرضه را مورد آزمایش قرار می دهد. تغییرات ناشی از تقاضا زمانی پدیدار می شوند که اولویت های انسان در کوتاه مدت و بلند مدت تغییر می یابند. این شواهد تفاوت های فاحشی را در طول زمان، از دو هفته تا دوسال، آشکار می کنند. ارزش ها در گستره زمانی کمتر از یک سال ثابت بوده و یقینا در گستره زمانی بیست سال تغییر می کنند.
در دوره های زمانی طولانی، تغییر در پارامترهای فرهنگی نقش مهمی ایفا می کند. این امر مدل سازی اولویت ها را پیچیده می کند. مدل های ترکیبی زیست محیطی-اقتصادی و بیواقتصادی به منظور مدل سازی پویای تقاضا، مورد بررسی قرار گرفتند. این مدل ها چگونگی تغییر وضعیت سیستم های اجتماعی-زیست محیطی در طول زمان را توصیف می کنند. مدل ها توسط متغیرهای کنترل و مداخله های مدیریتی تحت تاثیر قرار می گیرند. کنترل بهینه درصدد بیشینه سازی رفاه یا ارزش خروجی سیستم است. بیشینه سازی از طریق تغییر در متغیرهای کنترل به دست می آید، که به محدودیت های مختلفی مانند پایداری دراز مدت سیستم بستگی دارد. نتایج نشانگر تکامل بهینه وضعیت سیستم در طول زمان هستند و بیان می کنند که اگر متغیرهای وضعیت افزایش یابند یا محدودیت ها توسط یک واحد نهایی بی اثر شوند، چه مقدار رفاه اجتماع افزایش می یابد. این رویکردها درک ما را از سیستم های پیچیده بیشتر می کند.
چگونه می توانیم خدمات اکوسیستم، پویایی اکوسیستم و محافظت از تنوع زیستی را یکپارچه سازی کنیم؟
توجه به محافظت از اکوسیستم و خدمات آن
پیشتر محافظت از طبیعت به دلایل اخلاقی یا زیبایی صورت می گرفت (خدمات فرهنگی ارزیابی هزاره اکوسیستم (MA))، اما امروزه میان حفاظت و اقتصاد در همه خدمات MA (مانند خدمات تامینی، تنظیمی و حمایتی) تعامل وجود دارد. بنابراین، کنترل و مدیریت زیستگاه ها در راستای حفاظت از تامین خدمات و همزمان برطرف نمودن نیازهای حفاظت از تنوع زیستی، نیازمند ابزار بسیار موثر برای بهبود وضعیت زیستگاه های کنونی به منظور حفظ و بقای تنوع زیستی است.
شاید بزرگترین تفاوت میان رویکردهای ذکر شده و رویکردهای معمولی برای حفاظت از طبیعت، از طریق تعاریف واحدهای هدف مشخص می شود. درحالیکه شیوه های معمولی محافظت تنها از یک نوع گونه حفاظت می کند (محافظت از جمعیت یا کل زیستگاه ها)، شیوه های محافظت از تامین خدمات اکوسیستم مجموعه ای از انواع واحدهای هدف با اندازه های متعدد، جمعیت، گروه های عملکردی، همه ی گونه ها و زیستگاه ها متعدد را دربر میگیرند. بدین ترتیب این رویکرد اساسا پویا است، زیرا واحدهای هدف همواره از لحاظ فضایی ثابت نیستند (تامین خدمات باید همراه با تغییرات زیست محیطی روی دهد).
به رغم اینکه رویکرد تامین خدمات اکوسیستم هرگز نمی تواند شیوه های کنونی محافظتی را جایگزین کند، این رویکرد شیوه «ارزش افزوده» را به منظور تکمیل و حفاظت از تنوع زیستی موجود ارائه می دهد.
توجه به ویژگی پویایی اکوسیستم ها
اکوسیستم ها به طور طبیعی پویا بوده و نیازمند راهکاری هستیم که این پویایی را حفاظت کند، اما انسان ها به طور فزاینده ای نوع و میزان تغییرات اکوسیستم ها را تغییر یا تنظیم می کنند. بنابراین شیوه های مدیریت زیستگاه ها باید تاثیرات ناشی از فشارهای زیست محیطی را در راستای کاهش اثرات مخرب، تسریع سازگاری، یا بازسازی زیستگاه ها پس از اثرات مخرب را مورد توجه قرار دهند. این امر بیشتر درمورد ارتباطات میان تغییر کاربری زمین و تغییرات آب و هوایی مشهود است. اجرای بخشنامه های اتحادیه اروپا درمورد پرندگان و زیستگاه ها مستلزم این است که دولت های عضو از نابودی زیستگاه های طبیعی خودداری کرده و در جهات حفظ و بقای آن ها بکوشند. این امر منجر به انعطاف پذیری بیشتر می شود، اما همچنان بحث درمورد کافی بودن این گونه اقدامات وجود دارد. تشخیص ویژگی پویایی اکوسیستم ها می تواند در مقابله با تغییرات گوناگون زیست محیطی، به ویژه تغییرات آب و هوا، جایی که زیستگاه هایی مانند جنگل ها و تالاب ها در کنترل تغییرات آب و هوایی اهمیت بالایی دارند، موثر واقع شود.
رویکرد پیشگیرانه
همانطور که جهان از سیستم های پویا، غیرقابل پیش بینی و پیچیده تشکیل شده است، محافظت از اکوسیستم ها و تامین خدمات اکوسیستم باید براساس برنامه های احتمالی پی ریزی شوند. چنین رویکرد پیشگیرانه ای بدین معنی است که اکوسیستم ها تا جایی که ممکن است سالم بمانند تا از دوام تامین خدمات اکوسیستم در صورت تغییر شرایط زیست محیطی اطمینان حاصل کنیم. همچنین این رویکرد بسیاری از خدمات احتمالی را که هنوز شناسایی نشده اند دربر میگیرد. همچنین برای محافظت از تنوع زیستی در صورت عدم وجود پیش بینی هایی درمورد آینده خدمات اکوسیستم، رویکرد پیشگیرانه توصیه می شود.
گزینه ها و نیازهای سیاسی برای حفاظت از اکوسیستم ها در آینده
پژوهش و بحث های پروژه روبی کد با سهامداران و ذی‌نفعان سیاسی نشان داده است که بسیاری از سیاست ها و شیوه های کنونی اروپا برای حفاظت از تنوع زیستی نیازمند تغییر و سازگاری با مؤلفه های اکوسیستم پویا و خدمات آن هستند. برخی از قانون های کنونی بر حفاظت از اکوسیستم تاکید دارند، اما به طور صریح به این موضوع نپرداخته اند (مانند بخشنامه اتحادیه اروپا درمورد پرندگان و استراتژی حفاظت از گیاهان در اروپا). ما به راهکارها و سیاست های نیازمندی که در عمل انعطاف پذیر بوده تا بتوان با چنین سیستم های پویایی، که با تامین خدمات در ارتباط هستند، مقابله کرد. تفسیر انعطاف پذیر تر از قوانین و ابزارهای موجود به منظور بررسی پویایی اکوسیستم ها می تواند قسمتی از پاسخ باشد.برای مثال، فرآیند بررسی شش ساله بخشنامه های اتحادیه اروپا درمورد پرندگان و زیستگاه ها موجب تمرکز بر پویایی اکوسیستم ها شده و درعین حال گامی در مسیر درست به شمار می آید. با این وجود، مشکل اساسی اجرای کامل شیوه ها و راهکارها است نه صرفا خود راهکارها.
به منظور ادغام رویکرد خدمات اکوسیستم با سیاست های حفاظت از اکوسیستم نیازمند تمرکز بر روی مدیریت و نهادها و نیز ارتباطات بیشتر در دیگر بخش ها هستیم. برخی از این گونه ادغام در مورد ادغام تنوع زیستی با بخشنامه چارچوب آب و پیش نویس بخشنامه مربوط به خاک درحال اجرا شدن هستند. علاوه بر اتخاذ راهکارهای کنونی، سیاست جدیدی که ممکن است به شکل یک بخشنامه جدید اتحادیه اروپا باشد می تواند گزینه دیگری محسوب گردد، بر روی حفاظت و مدیریت خدمات مهم اکوسیستم در اروپا تمرکز می کند.
یک چارچوب ترکیبی
چارچوبی برای ترکیب ارتباط های موجود میان رویکردهای کنونی حفاظت از اکوسیستم (حلقه ی درونی) و نیازهای گسترده ی اجتماعی، و تامین خدمات اکوسیستم و پویایی اکوسیستم ها (حلقه بیرونی)، ایجاد شده است. بنابراین در رویکرد مرسوم، ارزش های فرهنگی انگیزه برای حفاظت از طبیعت را ایجاد می کنند. سیاست ها و راهکارهای مدیریتی ناشی از این رویکرد در طول قرن اخیر، به ایجاد مناطق حفاظت شده ی کنونی (PAs) منجر شده است.
اما نیازهای اجتماعی از طبیعت گسترده بوده و مستلزم تامین، تنظیم و محافظت از خدمات در سطحی است که انسان بتواند از آنها برخوردار شود. این امر نیازمند مدیریت و اتخاذ راهکار مناسب برای تامین خدمات در بخش های مختلفی است که با پایداری، یکپارچگی و سلامت اکوسیستم ادغام شدند تا تحت چارچوب سیستم اجتماعی-اقتصادی، حفاظت از اکوسیستم را ارائه کنند. همچنین، چنین شیوه ها و راهکارهای حفاظتی باید مدیریت در راستای خدمات پایدار اکوسیستم را در بر گیرند، درعین حال یکپارچگی اکوسیستم نیز حفظ می شود. این امر تغییر در نیازهای اجتماعی را تحت تاثیر قرار دهد.
با این جود بسیار مهم است که هر دو حلقه درونی و بیرونی باقی بمانند و به تنهای در نظر گرفته نشوند، بلکه باید در همه ی مکان های مناسب و در همه ی مقیاس ها پیوند قوی با یکدیگر داشته باشند. این موضوع به ما این اطمینان را می دهد، خدماتی که برای منافع حفاظتی یا دیگر خدمات مناسب نیستند، تاثیرات زیان آور و شدیدی بر تنوع زیستی نخواهند داشت.
چالش هایی که بر سر راه شیوه های مدیریت حفاظت از تنوع زیستی وجود دارند، قابل توجه بوده و از اهمیت بالایی برخوردارند. ضروری است که نیازهای مربوط به حفاظت از گونه ها، حفاظت از زیستگاه های گونه ها و اکوسیستم ها و خدمات آنها را مورد توجه قرار دهیم.