تلاش برای رسیدن به اهداف چشم انداز 20 ساله و ایجاد ظرفیت های جدید در جهت توسعه صادرات غیرنفتی همواره از جمله راهبردهای بلندمدت کشور عزیزمان ایران اسلامی در عرصه اقتصاد و در طول سالهای اخیر بوده است. هرچند که در طول برنامه های اول تا سوم توسعه اقتصادی کشور، وضعیت صادرات غیرنفتی ایران از رقم پیش بینی شده کمتر بود، اما در طول برنامه چهارم این میزان از رقم پیش بینی هم فراتر رفت.
یکی از مهمترین ابزارهای استراتژیک توسعه صادرات، برخورداری از مزیت های قطعی و نسبی در گردونه توسعه صنعتی و مبادلات خارجی است. صنعت پتروشیمی مزیتهای نسبی و قطعی برای توسعه کشور و توسعه صادرات غیرنفتی به شمار می آید. از مزیت های عمده رقابتی پتروشیمی کشور وجود منابع غنی نفت و گاز و سهولت دسترسی به منابع غنی خوراک از طریق یکپارچگی با صنعت نفت و گاز و سهولت دسترسی به بازارهای بزرگ جهانی مصرف و صادرات از طریق مجاورت با آبهای آزاد (خلیج فارس و دریای عمان) می باشد.
صنعت پتروشیمی در ایران قدمتی نزدیک به 50 ساله دارد. روند توسعه و پیشرفت صنعت پتروشیمی طی سالهای 1337 تا 1389 طی مراحل زیر و اوج آن در طول برنامه چهارم توسعه بوده که ظرفیت نصب شده (ظرفیت اسمی) به بیش از دو برابر سال شروع برنامه (1384) در زمان خدمتگذاری دولتهای نهم و دهم رسیده است.
مراحل توسعه صنعت پتروشیمی | مرحله پیدایش و گسترش اولیه | دوران رکود (جنگ تحمیلی) | مرحله حیات و بازسازی در پایان برنامه اول و دوم | مرحله جهش وتثبیت پایان برنامه سوم و چهارم |
سال | تا 1356 | تا 1368 | تا 1378 | تا 1389 |
ظرفیت عملیاتی (میلیون تن) | 6 | 6 | 14 | 2/51 |
تولید ( میلیون تن ) | 7/2 | 2 | 11 | 40 |
مقدار فروش (میلیون تن) | 52/1 | 3/1 | 7/6 | 4/28 |
میزان صادرات محصولات پتروشیمی طی برنامه چهارم و شش ماهه اول برنامه پنجم توسعه به 3/74میلیون تن (وزنی) و به ارزش 7/46 میلیارد دلار رسید که متوسط رشد 29 درصدی در طول برنامه داشته است، بطوریکه در پایان سال 1389 سهم صادرات محصولات پتروشیمی در صادرات غیرنفتی و صنعتی کشور به ترتیب به 44 و 55 درصد رسید.
با اجرای موفقیت آمیز پروژه های جدید طی سال های اخیر، سهم صنعت پتروشیمی ایران از محصولات عمده در منطقه خاورمیانه از 2/16 به 9/25 و جهان از 1/1 به 4/2 درصد افزایش قابل توجهی داشته است.
کسب مقام اول در صادرات متانول به چین ، مقام دوم در صادرات متانول به اروپا و حضور در بازار صادراتی بیش از 60 کشور جهان از جمله امریکای جنوبی و افریقا وخودکفائی درکود اوره و صادرات 3/1 میلیون تن اوره مازاد در سال 1389، نمونه هایی از موفقیتهای کسب شده در این بخش است. رشد صادرات محصولات پایه در طول برنامه چهارم به شرح زیر است.
صادرات محصولات اصلی | متانول | آمونیاک | اوره | گاز مایع | مواد پلیمری |
سال 1384 ( میلیون تن ) | 2/1 | 2/0 | 0 | 4/1 | 2/0 |
سال 1389 ( میلیون تن ) | 9/2 | 1/1 | 3/1 | 4/2 | 0/2 |
رشد فوقالذکر صادرات محصولات پتروشیمی و محصولات پایه در حالی بدست آمدکه در سال آخرین برنامه چهارم، بزرگترین تهدید تحریمی کشور بوسیله دشمنان شکست خورده انقلاب اسلامی بر علیه کشور عزیزمان اعمال شده بود. طرح تولید قریب به 5/1 میلیارد لیتربنزین سوپر و2/1 میلیارد لیتربرش سنگین جهت تولید گازوئیل در کشور از دیگر دستاوردها پتروشیمی در سال پایانی برنامه چهارم توسعه بوده است.
گفتنی است در راستای اجرای سیاستهای اصل 44 قانون اساسی ، اجرای طرحهای جدید توسعهای، عملیات تولید و بخش عمده ای از خدمات مورد نیاز صنعت به شرکتهای بخش غیر دولتی واگذار گردیده و شرکت ملی صنایع پتروشیمی در ساختار جدید حاکمیتی توسعه ای ،وظایف سیاستگذاری ،برنامه ریزی و نظارت عالیه بر روند توسعه صنعت پتروشیمی را دنبال میکند. ودر حال حاضر 69 طرح توسعهای اولویت بندی شده با ظرفیت 66 میلیون تن با مشارکت بخش غیر دولتی در دست اجرا دارد:
شرح | پایان برنامه چهارم، سال 1389 | پایان برنامه پنجم، سال 1394 |
ظرفیت عملیاتی( میلیون تن ) | 51 | 100 |
دولت خدمتگذار و تلاشگر دهم نیز همچون گذشته با تمام قوا و توان و استفاده از هر ثانیه زمان خدمتگذاری خواهد کوشید تا اهداف توسعه ای برنامه پنجم در حوزه پتروشیمی به فضل الهی محقق شده و با توسعه بیشتر صادرات محصولات پتروشیمی، تراز تجاری کشور رشد چشم گیر نماید.