تاکید مدیرعامل شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس مبنی بر اینکه محیط زیست بعنوان خط قرمز برنامه های توسعه ای شرکت است در کناردغدغه ایشان در خصوص "حفظ حقوق سهامداران جزء " که در پاسخ به سئوال یکی از شرکت کنندگان در مجمع بیان شد همگی نشان از پر رنگ بودن مسئولیت های اجتماعی در کنار کسب درآمد وسود در نظر مدیریت ارشد شرکت دارد .
برکسی پوشیده نیست که حفظ حقوق سهامداران جزء(که معمولا" در شرکت های بورسی نسبت به سهامداران عمده کم رنگ تر است) علاوه بر آثار مثبت انسانی و اخلاقی، تاثیر اقتصادی خوبی در تضمین قیمت سهام شرکت واعتبار اجتماعی آن دارد و اقبال عمومی و گرایش به خرید سهام شرکت دربازار سرمایه را افزایش خواهد داد ، ولی دراین میان آنچه مهم تر نشان می دهد اقداماتی است که به صورت عملی جهت حفظ حقوق ایشان در شرکت انجام شده و می شود. در ذیل و به اختصار مواردی از راههایی که می توان با توجه و اجرای آنها به حمایت از سهامداران به ویژه سهامداران جزء همت گماشت اشاره خواهد شد،امید که در مجمع بعدی شرکت شاهد تحول خوبی در این مورد باشیم :
1-لازم است با شناسایی ریسک های بازار سرمایه به ویژه ریسک های سهام شرکت به بررسی روش های کنترل و کاهش آن پرداخت و در این میسر عنایت ویژه ای به کاهش ریسک سهامداران جزء کرد. انتقال بخشی از ریسک این گروه از سهامداران به سهامداران کلان شرکت کمک شایانی به بازدهی دراز مدت شرکت و به تبع آن منافع سهامداران عمده نیز خواهد کرد.
2-هرچند که در بازار سرمایه اکثر فعالان اقتصادی گرایش به سرمایه گذاری های کوتاه مدت با بازدهی بیشتر دارند ولی در این بین شدت این گرایش در بین سرمایه گذاران جزء بیشتر است ، لذا می توان با اتخاذ ساز وکارهای حمایتی که توسط سهامداران عمده شرکت تضمین شده باشد به این گرایش پاسخ مثبت داد و از اثرات دراز اقتصادی و اجتماعی آن بهره جست.
3-یکی از کارهای مهمی که مدیران ارشد شرکت می توانند به ویژه برای سهامداران و خریداران جزء انجام دهند توجیه سهامداران به ریسک های احتمالی بازار سهام از جمله سهام خلیج فارس است. شناخت خریداران از ریسک های مذکور قبل از خرید وپذیرش آگاهانه آنها قبل از اقدام ، آمادگی لازم را در ایشان برای پذیرش ریسک و بازدهی توامان فراهم می آورد ، لذا باید مدیریت ریسک و تشریح ریسک ها برای همه سهامداران وخریداران ،جزو اهداف اصلی قرار گیرد.
4-سهامداران عمده شرکت بدلیل برخورداری از مزایای دراز مدت می توانند با تدوین دستورالعمل مشخص و متناسب با شرایط روز بورس ضررو زیان سهامداران جزء را در نوسانات بازار با فروش اوراق تبعی و در صورت پایین آمدن قیمت ها سهام حمایت کنند.
5-شرکت می تواند با اتخاذ روش های انگیزشی سهامداران جزء را تشویق کند تا از طریق صندوقهای سرمایه گذاری دربازار سهام و سرمایه شرکت نقش ایفاد کنند. سوق دادن خریداران جزء به این سمت در کنار رتبه بندی و ارزیابی صندوقهای سرمایه گذاری از جهت ریسک پذیری می تواند میزان ریسک سهامداران حقیقی و جزء را در نوسانات کاهش دهد و آنها را درحاشیه امنیتی بیشتری قرار دهد.
6-راه اندازی مرکز مشاوره مالی و سبد گردانی برای سهامداران و خریداران جزء بر اساس میزان ریسک پذیری آنها راهکار دیگری برای حمایت از سهامداران جزء است ، شرکت می تواند در این زمینه بطور مستقیم و یا با کمک موسسات مالی و اعتباری و سرمایه گذاری در این زمینه فعال باشد. خریداران با شناخت بیشتر ریسک های احتمالی، آگاهانه تر اقدام به خرید و فروش سهام کنند و با اخذ خدمات تحلیل بازار ضمن ارتقاء دانش تخصصی خود، آسیب پذیری شان را از مخاطرات بازار کاهش خواهند داد.
7-تشویق صنعت بیمه برای ورود به بازار سهام شرکت به منظور ایجاد اطمینان برای سهامداران جزء یکی از راهکارهای جدید برای حمایت از اینگونه سهامدران است. نتایج نشان می دهد که سهامداران تمایل زیادی به بیمه شدن سهام خود دارند ، ورود صنعت بیمه با ایجاد سیستم های انگیزشی برای حمایت از بازار سهام شرکت می تواند یکی از اولویت های امور مجامع و سهام شرکت در این راستا قرار گیرد.
8-داشتن اطلاعات موثق و معتبر در تجزیه و تحلیل صورت ها و گزارشات مالی حق مسلم و حتمی هر سهامدار است. اطلاع رسانی به سهامداران بایست شفاف ، جامع ، به موقع ،مستند و قابلیت استناد صورت پذیرد و اینگونه نباشد که سهامداران عمده شرکت با استفاده از رانت های اطلاعاتی حقوق سهامداران جزء را تضییع کنند ، زیرا که سلامت بازار در تضمین حقوق همه سهامداران است ، انتشار گزارشهای شرکت در وب گاه به صورت مستمر و روزآمد کمک خوبی برای سهامدارن جزء و کسب اعتماد عمومی است. در ضمن در آئین نامه شرکتهای بورسی آمده است تمام شرکتها باید دارای پایگاه اطلاع رسانی الکترونیکی باشند، کلیه آمار و اطلاعات مالی شرکت را به موقع در اختیار همه سهامداران قرار دهند .
9-سهامداران با استفاده از حق رای خود در مجامع عمومی در امور شرکت چون انتخاب اعضای هیئت مدیره، بازرس و تقسیم سود، تغییرات اساسنامه و انحلال شرکت و.. تاثیر گذارند. با یک بررسی اجمالی می توان دریافت که شرکت های سرمایه پذیر و سهامداران عمده حاکم مطلق سرنوشت سهامدارانند و این امر خود یک معضل از نظر سهامداران جزء است و با کرامت ایشان در تضاد است و لازم است جهت رفع این مشگل وآسیب برنامه ریزی گردد.
10-در موارد بسیاری پس ازیکسال انتظار سهامداران جزء ، اعضای هیئت مدیره که اغلب آنها از سهامداران عمده و یا نمایندگان سهامداران حقوقی هستند با اتخاذ تصمیم عدم تقسیم سود و یا تقسیم سود حداقل به مجمع خاتمه می دهند و سودحاصله به سود انباشته تبدیل می شود . سهامداران جزء بعلت عدم دریافت وجه نقد اقدام به فروش سهام می کنند و درنتیجه سود نصیب خریداران جدید می گردد و این چرخه ناعادلانه ادامه می یابد و نهایتا" سهامداران عمده و حقوقی در میان مدت از اندوخته سایر سهامداران جزء نیز بهره مند می شوند. لذا بنظر می رسد که تقسیم سود در بین سهامداران جزء در هرسال می تواند ضمن رفع آثار نامطلوت اجتماعی و روانی در دراز مدت اقبال عمومی و عدم افت قیمت سهام شرکت را نیز تضمین کند مضافا" اینکه شرکت می بایست پرداخت سود سهامداران جزء را در هر حال در اولویت پرداخت قرار دهد.
11-هرچند افزایش سرمایه شرکتها یکی از راههای تامین منابع مالی برای اجرای پروژه های توسعه آنها است ولی طبق تحقیقات انجام شده در تالار بورس واوراق بهادار تهران در سالیان قبل بیش از60% سهامداران افزایش سرمایه را به ضرر خود ارزیابی کرده اند و معتقدند که عمده افزایش سرمایه شرکت ها بدون ارزیابی دقیق نسبت "هزینه به فایده افزایش سرمایه" صورت گرفته و در این رهگذر زیان سهامداران بخصوص سهامداران جزء را در پی داشته است ، لذا انتشار اوراق مشارکت برای تامین منابع مالی شرکت ها بعنوان راهکاری جهت تامین کمبود منابع مذکور و حفظ حقوق سهامداران ذکر شده است.
11-یکی از مهم ترین عامل هایی که سهامداران بر اساس آن تصمیم به خرید ، فروش و یا حفظ سهام خود می گیرند اطلاعات بازار سرمایه است که معمولا" توسط حسابرس اعتبار سنجی می شود و صحت و سقم آنها را طبق استانداردهای حسابرسی مورد بررسی قرار می دهند. استقلال و تعهد حرفه ای و اخلاقی بازرسان و حسابرسان در کنار اهرم های قانونی و مقرراتی لازم به منظور شکایت از بازرس و حسابرس در صورت جانبدار نبودن اطلاعات و گزارشات مالی می تواند اعتماد سهامداران را جلب کند و بازار سرمایه را از ابهامات و انحرافات احتمالی ناشی از رسیدگی های ناسالم و ناکافی مصون کند. در نظر سنجی های مرتبط اکثریت پاسخ دهندگان اعتماد به شفافیت و گویا بودن گزارشهای حسابرسی شرکت ها نداشته اند. لذا تلاش در جهت ارتقای کیفیت و شفافیت گزارشهای حسابرس و بازرسان شرکت یکی دیگر از روشهای اعتماد آفرین بین سهامدارن است واقبال آنها را در پی خواهد داشت ..
13- یکی دیگر از عوامل موثر در حمایت از سهامداران جزء آن است که شرکت با اتخاذ سازوکارهایی قدرت نقد شوندگی سهام شرکت در هر لحظه برای خریداران جزء را فراهم کند تا قابلیت فروش آن سریع تر انجام گردد و بدین ترتیب سهامدار جزء هر لحظه که خواست قادر باشد سهام خود را به پول نقد تبدیل کند.
14- دیگر راه حمایت از سهامداران جزء تلاش در جهت افزایش سهم ایشان در بازار سرمایه شرکت است طبق مصوبه 30/1/84 سازمان بورس ، کلیه شرکتهای تابلو اصلی بورس ملزم به داشتن حداقل 20% سهام شناور آزاد هستند بر اساس بررسیهای کارشناسی ارتباط مستقیمی بین میزان سهام شناور آزاد یک شرکت و عدم امکان دستکاری و دخالت در نظام قیمت هائی دارد که ثبات بازار را تضمین می کند وجود دارد ، لذا افزایش میزان سهام شناور آزاد ضریب اطمینان سرمایه گذاری درشرکت را افزایش خواهد داد والبته زمان افزایش سرمایه بهترین فرصت برای افزایش میزان این نوع سهام درسبد سهام شرکت خواهد بود.
15-کارگزاریها اولین کانال ارتباطی سهامداران جزء با بازار سرمایه و سهام شرکت هستند.شناسایی خواسته های مشتریان و سهامداران جزء از کارگزاری ها و ارزیابی آنها بر اساس این خواسته ها ومعرفی آنان به ترتیب اولویت به مشتریان جهت خرید و فروش سهام شرکت می تواند یکی ازروشهای حمایتی از سهام داران جزء باشد که البته می بایست این مهم توسط سازمان بورس واوراق بهادار مدیریت شود و مسئولان شرکت نیز این سازمان را جهت اجرای این امر مهم یاری و تشویق نمایند.
16-شرکت می تواند ضمن تعامل با سهامداران جزء ایشان را تشویق به انتخاب نماینده ای نماید که بتواند در جلسات هیات مدیره و مجمع شرکت کند. همچنین بازدیدهای دوره ای سهامداران جزء از طرحها و پروژه های سود آفرین شرکت نیز، کمک شایانی به تلطیف و آرامش روانی و ایجاد نگاه بلند مدت نزد آنها خواهد کرد.
17-می توان با انعقاد قراردادهای فی مابین سهامداران عمده از طرفی و سهامداران جزء ازطرف دیگر ریسک ایشان را در نوسانات بازار کاهش داد، فرض کنید سهامداران جزء طی قراردادی متعهد شوند که در صورت افزایش قیمت سهام شرکت 5% سود حاصله هر سهم از زمان خرید تا لحظه انصراف از قرارداد و یا فروش سهام توسط ایشان را به صندوقی که به منظور حمایت از سهامداران جزء نزد بانک ثالث تشکیل میشود واریز کند و متقابلا" سهامداران عمده نیز متعهد گردند که 10% زیان سهامداران جزء را از زمان خرید تا زمان انصراف از قرارداد و یا فروش سهام توسط ایشان جبران کنند و تضمین های کافی در این زمینه نیز نزد بانک سپرده می شود. پذیرش این نوع قراردادها از طرف سهامداران عمده و مدیریت ارشد شرکت به معنی باور واعتقاد ایشان به سود آفرینی و آینده درخشان وارزش آفرین شرکت است و قطعا قبول این ریسک باعث القاء این باور به سهامدار جزء نیزخواهد شد. به هر حال استفاده از قراردادهای ویژه بگونه ای که ریسک سهامداران جزء را کاهش دهد یکی دیگر از روشهای حمایتی از این سهامداران در بازار سرمایه است " انعقاد قراردادهای آتی " فی مابین سهامداران عمده و جزء نیز می تواند بعنوان گزینه ای در همین راستا مد نظر قرار گیرد.
پیشنهادهای فوق بر اساس اطلاعات اندک نویسنده که خود یکی از سهامداران جزء است و آگاهی چندانی از بازار سرمایه ندارد ارائه شده است که مطمئنا از نظر کارشناسان وصاحب نظران جای بسی نقد وسئوال دارد. لذا پیشاپیش ضمن اینکه نقد ایشان را به دیده می نهیم هدف فتح باب ودرگاهی است تا دغدغه سهامداران جزء محور بحث وتبادل نظر قرار گیرد ، باشد تا با بهبود فضای روانی حاکم بر بازار سرمایه رشد وشکوفایی اقتصاد ایران عزیز را شاهد باشیم
سعید قربانی