آینده صنعت پتروشیمی کشور و بازار تولیدات

هر روزه با انواع تحلیل هایی رو برو هستیم که در تلاش هستند با هجوم گسترده ای از آمارها و نمایه های تصویری حدس بزنند که بازار عرضه و تقاضای مصنوعات مختلف نفتی از جمله محصولات شیمیایی و پتروشیمیایی در سطح جهانی و به طور طبیعی در سطح کشور چگونه روندی را طی خواهند کرد و هر کس از منظری آن را می کاود. برخی آن را دسیسه ای سیاسی و برخی اقدام در راستای تغییرات فن آورانه بشر می دانند ، برخی از پیر شدن جوامع سخن رانده و برخی بدبینانه از آلودگی محیط زیست سخن می گویند، برخی نیز رشد تولیدات کشور را تنها با اتکا بر برنامه های تدوین شده و اصطلاحاً دستوری تحلیل کرده و تنها در صدد یافتن دلایل عدم حصول حجم تولید بوده و برخی کمبود خوراک را انگاره اصلی می پندارند. در این مجموعه متوالی از مقالات  بر آنیم تا با نگاهی جامع بر محورهای

·      قیمت نفت

·      سرمایه گذاری جهانی در صنعت پتروشیمی

·      مولفه های سیاسی در اقتصاد نفت و پتروشیمی / جایگاه اوپک

·      نقش فن آوری های جایگزین

·      رکود جهانی و جایگزینی خوراک هیدروکربوری بعنوان کالایی منعطف

·      محیط زیست و فشار های پادمان های بین المللی

·      جایگاه ژئوپولیتیک ایران در منطقه و نظم جهانی آتی

·      گسترش زیر ساخت های صنعت پتروشیمی و بازار سرمایه کشور

·      توسعه صنایع تکمیلی پائین دستی و گره ارتباط واحدها در مناطق ویژه صنعتی

·      ضرورت ثبات قوانین و تعامل ملی در رشد صنعت پتروشیمی

 امکان درکی مشخص و محسوس را برای خویش و همه دوست داران این صنعت فراهم  کنیم.

قیمت نفت

موجی سهمگین یا روندی ناگزیر

 مثالی قدیمی است که می گوید برخی در برابر با دیوار می سازند و برخی آسیاب بادی[1]. شاید زنگ کاهش قیمت نفت از مدتها پیش نواخته شده باشد و عوامل مختلف سیاسی تنها در زمان و شدت آن تاثیر گذار بوده باشد. در اردیبهشت سال  1393طی مقاله ای که در مورد کاهش قیمت نفت و فرآورده های هیدروکربوری منتشر کرده بودم بسیاری دلایل اقتصادی و فن آورانه را بعنوان عوامل تعیین قیمت نفت در آینده معرفی کردم و اکنون نیز برآن شدم تا ضمن تفکیک ماهیت این عوامل به توضیح تاثیر آنها در دوره های زمانی کوتاه ، متوسط و بلند مدت اشاره ای داشته باشم.

الف- عوامل بلند مدت

عواملی هستند که در دوره زمانی بیش از سه سال می توانند بر میزان عرضه و یا تقاضا در بازار نفت تاثیر گذار باشند.

الف-1 انرژی های جایگزین و انرژی های تجدید پذیر[2]

-گسترش واحدهای تبدیل ذغال سنگ به فرآورده های نفتی

-گسترش استفاده از توربین های بادی و برق خورشیدی

-توسعه استفاده از راکتورهای اتمی پاکتر و کم خطرتر ، گداخت هسته ای ، هلیوم 3 که بعنوان نمونه می توان از تکنولوژی لاکهید مارتین[3] نام برد.

-افزایش تولید نفت شیل بویژه در ایالات متحده بویژه در ایالت متحده می تواند بدلیل کاهش قیمت و امکان سریع راه اندازی تولید بخش بزرگی از بازار مصرف در کشور های غربی را متاثر سازد.

الف – 2  تولید ، عرضه و مصرف نفت در میان مدت

کاهش تولید نفت متعارف در بسیاری کشور ها به گونه ای است که عملا" امکان تولید نفت ارزان و با حجم بالا از مخازن نزدیک سطح زمین تا پایان این دهه (2020)  به حداقل می رسد.

-باتوجه به پیر شدن جامعه بشری خرید اتومبیل ، مقدار استفاده سالانه هر خانوار از وسایل نقلیه و یا تولیدات انرژی بر همچون فولاد و سیمان روندی کاهشی دارد [4]

- از سوی دیگر استفاده از اتومبیل هایی با مصرف کمتر و یا سوخت های پاک ، استفاده از فناوری پهپاد و روبات در ساخت کالاها ، تولید با چاپگرهای سه بعدی ، اینترنت اشیاء ، امکان استفاده از تجهیزات را صرفاً در زمانی که به آنها نیاز است و با حداقل هزینه و مصرف انرژی فراهم خواهد کرد[5].

-ایجاد دولت الکترونیک کمک شایانی به کاهش تردد های ضروری و مصرف سوخت و کاغذ را به همراه خواهد داشت.

لذا انتظار می رود با توجه به کاهش رشد جمعیت از حدود سال 2018 افزایش مصرف انرژی های فسیلی بویژه نفت سیری نزولی یابد.

-عوامل محیط زیستی :

مناطق کشاورزی و صنعتی جهان غرب و کشورهای پیشرفته در معرض خطر آب گرفتگی قرار گرفته است و لذا شاهد تشکیل حرکتی هماهنگ و جهانی برای مقابله با آن هستیم و اقدامات عملی آن را در پیمان لیما و سفر های اخیر رئیس جمهور ایالات متحده به کشور های چین و هند و عقد قراردادهای دو جانبه در این زمینه ملاحظه کرد. ساز و کار عملی که به عنوان تضمین اجرایی شدن در حال شکل گیری است می تواند به نظامی تشویقی- تنبیهی مشتمل بر وضع تعرفه ،تحریم ،یارانه و یا موانع قانونی در جهت کاهش تولید گاز های گلخانه ای و به تبع آن تولید ، عرضه و مصرف نفت ، گاز ، ذغال سنگ و سایر سوخت های فسیلی بیانجامد .

پیش بینی می شود از سال های 2017-2018 شاهد فراگیر شدن مقدمات چنین قوانینی باشیم.

عوامل میان مدت

-توسعه میادین نفتی در عراق و سایر کشور های آسیایی و افریقایی[6]

-افزایش تولید بیو سوخت ها [7]

-با توجه به افت سرمایه گذاری در صنایع نفت و گاز شاهد عدم افزایش ظرفیت در صنایع پائین دستی هیدروکربوری باشیم.

-واحدهای در حال ساخت نفت ،گاز پتروشیمی بر ظرفیت موجود خواهند افزود ولی بدلیل کاهش رشد تقاضا درصد استفاده از ظرفیت در مجتمع های صنایع هیدروکربوری  کاهش خواهد یافت .

-کاهش جمعیت ، رشد اقتصادی ، خانه سازی و کاهش درصد جمعیت طبقه متوسط ( افزایش اختلاف طبقاتی بویژه در چین ) باعث نقش مهمی در جهت کاهش نیاز به انرژی خواهد داشت.

عوامل کوتاه مدت

-مجادلات سیاسی ، نظامی و اقتصادی ، تشکیل گروه های فشار از سوی گروهی از کشور های بر علیه گروه دیگر که بطور ویژه می توان از تحریم های هدفمند علیه جمهوری اسلامی ایران و حفظ سقف حداکثر تولید از سوی برخی کشور های عضو اوپک را نام برد.

-تحرکات گروه های نظامی تروریستی در مناطق نفت خیز و یا گلوگاه های عبور سوخت چون داعش ، بوکوحرام، سودان جنوبی ، نیجریه ، لیبی و مرزهای الجزایر عواملی هستند که می توانند در دو رویکرد از بین رفتن ساختارهای استخراج و فرآوری از یک سو و یا عرضه نفت قاچاق بصور غیر رسمی بر قیمت هیدروکربورها تاثیر کاهنده و یا افزاینده داشته باشند.

- افزایش نرخ برابری ارز های معتبر

-رونق و یا رکود اقتصادی [8]

-اولویت های سیاسی و اجتماعی و محیط زیستی بویژه در کشور های اروپایی و ژاپن

-سیاست های حمایتی از اقشار فقیر ، توسعه طبقه متوسط و یا اقتصاد بازار آزاد که می تواند به دسترسی خانوارها و مصرف سوخت از سوی آنها تاثیر بگذارد.

انتظار می رود قیمت نفت های مرجع در حداقل 6 ماه آینده در محدوده 42-47 دلار نوسان کرده و بازار صنعت پتروشیمی نیز با پایان ذخایر و تعهدات قبلی با شرایط جدید کاهش قیمت نفت هماهنگ شود[9] .

در بخش بعدی به موارد پیش بینی بازار مواد پتروشیمی از منظر توسعه ، عرضه و تقاضا و قیمت محصولات خواهیم پرداخت.

The Oil Price Decrease

Abstract…

A tremendous wave or an inevitable trend

There is an old proverb that says some make wall against wind and some windmills, the oil price decrease maybe started a long time ago, and various political factors are matters only affect time and intensity of events…..

تهیه و تالیف: نادر جاوید پور کارشناس نفت