حفاظت از تنوع زیستی وخدمات اکوسیستم در اروپا: از تهدید تا اقدام- قسمت دوم

بسیاری از خدمات اکوسیستم معمولا توسط یک نوع از گونه ها تامین می شوند و ویژگی گونه های مطلوب (ESPs) با توجه به زمان و مکان متفاوت است. بنابراین، بهتر است ESP ها را با توجه به ویژگی های آنها بررسی کنیم. برای مثال، کنترل بیولوژیکی شته ها، حشراتی مانند زنبور عسل، کفش‌دوزک و مورچه ها می تواند مفید واقع شود. تعریف و تعیین ویژگی ها که باعث افزایش فوری میزان جمعیت می شود، درنتیجه این امر حاوی اطلاعات مفیدی نسبت به خود تعیین گونه ها خواهد بود. ویژگی های خاص توانایی گونه ها را به منظور تامین خدمات اکوسیستم تعیین می کند (ویژگی های اثر گذاری). ویژگی های خاص واکنش گونه ها به تغییرات محیطی را نیز تعیین می کند (ویژگی های واکنشی). احتمال دارد که اگر ویژگی های این دو بخش یکسان یا تا حدودی به هم پیوند خورده باشند، تغییرات زیست محیطی تاثیری بر تامین خدمات بگذارند.

این مطالعه چارچوبی را برای تعیین تاثیر تغییرات زیست محیطی بر تامین خدمات اکوسیستم از طریق یک تراز غذایی ایجاد کرده است. شواهد کمی درمورد پیوند میان ویژگی ها و تامین خدمات در بیش از 500 نمونه بررسی شده است. سه مطالعه موردی نیز انجام شده تا چگونگی ارتباط چارچوب مورد نظر با درک ما از تامین خدمات اکوسیستم را نشان داده و روش هایی را با هدف محافظت از خدمات اکوسیستم در مقابل تهدیدات ناشی از فشارهای محیطی مطرح کند. این پژوهش این نکته را بیان می دارد که در راستای حفظ خدمات اکوسیستم باید از همه گونه ها و موجوداتی که دارای ویژگی های ضروری برای تامین خدمات هستند، محافظت کنیم.

چه اتفاقی برای خدمات اکوسیستم در آینده خواهد افتاد؟

تامین خدمات اکوسیستم در آینده تحت تاثیر عوامل تغییرات محیطی قرار خواهد گرفت. تغییرات سیاره زمین میلیاردها سال است که روی می دهد. درحالیکه میزان، حجم و سرعت این تغییرات در سال های اخیر موجب نگرانی هایی شده است. فعالیت های انسانی موجب تخریب اکوسیستم ها شده است. به منظور کاهش یا جلوگیری از تخریب محیط زیست، درک چگونگی و چرایی تغییرات از اهمیت زیادی برخوردار است.

با این وجود، پیش بینی تغییرات زیست محیطی و تاثیرات آن بر اکوسیستم ها و سلامت انسان، در بین دانشمندان جهان چالشی بسیار مهم به شمار می آید. این بدین دلیل است که سیاره زمین از سیستم های پیچیده غیرخطی و تعاملی و پویا به وجود آمده و اغلب غیر قابل پیشی بینی هستند. بنابراین، ارزیابی تاثیرات پیچیده مربوط به تغییرات زیست محیطی کار جزئی و بیهوده ای نیست.

این مطالعه چارچوب مفهومی جدیدی را برای ارزیابی این تاثیرات بر تامین خدمات اکوسیستم و همچنین پاسخ هایی را برای کنترل و حفاظت از خدمات اکوسیستم ارائه می دهد. این چارچوب تحت عنوان FESP (چارچوبی برای تامین خدمات اکوسیستم) شناخته می شود و مبتنی بر تفسیر چارچوبDPSIR (عوامل-فشارها-وضعیت-اثر-واکنش) است. «عوامل» بر دلایل تغییرات زیست محیطی اشاره می کند و متغییر بیرونی به شمار می آید. عوامل با روش زندگی انسان ها در ارتباط بوده و شامل خصوصیات فعالیت اقتصادی، رفتار اجتماعی، و اولویت ها، توسعه فناوری ها، سیاست ها و مدیریت می شود. «فشار»متغیر درونی است که تاثیر عوامل در درون یک سیستم یا منطقه را تعیین می کند، مانند دما، شتاب، پوشش زمین، جمعیت منطقه ای، میزان تقاضا برای آب یا قیمت محصولات. عوامل فشارها منعکس کننده شرایط گذشته، حال و آینده هستند که به ترتیب موجب تغییرات مستقیم یا غیرمستقیم در اکوسیستم می شوند.

متغیرهای «وضعیت» به حساسیت سیستم در مقابل متغیرهای فشار اشاره می کند. این متغیرها شامل همه مولفه های مربوط به عرضه خدمات اکوسیستم توسط گونه های زیستی و نیز تقاضا برای خدمات اکوسیستم از سوی انسان است. بنابراین، وضعیت از متغیرهایی تشکیل می شود که به طور کلی سیستم اجتماعی-زیست محیطی را توصیف می کنند و شامل خصوصیات ذی‌نفعان خدمات اکوسیستم (ESBs) و تامین کنندگان خدمات اکوسیستم (ESPs) می شود. شناسایی ESPها از استفاده سنتی چارچوبDPSIR متمایز است، اما به عنوان بخش مهم ارزیابی های اکوسیستم محسوب می گردد که نقش انسان در شکل گیری و برخورداری از خدمات موجود در جهان توصیف می کند. ESPهای مختلف احتمال دارد که ویژگی های متفاوتی داشته و خدمات اکوسیستم متفاوتی را تقاضا کنند. برای مثال، انسان های ثروتمند ممکن است خواستار خدمات تجملی از اکوسیستم باشند، درحالیکه انسان های فقیر احتمال دارد خواستار خدماتی از قبیل عرضه مواد غذایی باشند. بنابراین، همانطور که ویژگی های ESPها تغییر می کند، خدمات اکوسیستم نیز تغییر می نماید.

«اثر» اقدامی است در جهت اینکه آیا تغییرات در متغیر وضعیت تاثیر منفی یا مثبت بر ظرفیت تامین خدمات دارد. بخش مهمی از این ارزیابی این است که SPU را در نظر گیریم، که در این چارچوب حداقل مقدار تنوع زیستی موردنیاز برای عرضه خدمات در سطح تعریف شده را توصیف می کند. متغیرهای وضعیت مربوط به ESPها در طول زمان در مقابل تغییر متغیرهای فشار، تغییر می کنند. این امر به خودی خود تا زمانی که مقدارESP های موجود کمتر از ارزش آستانه ای آن نباشد، مشکل محسوب نمی شود که این امر تاثیری را به همراه خواهد داشت. حجم تاثیر با استفاده از روش های محاسباتی، مانند مورد توجه قرار دادن هزینه رویکردهای جایگزین (غیر زیست محیطی) برای تامین خدمات، مورد ارزیابی قرار می گیرد.

«واکنش ها» عبارت است از همسان سازی برنامه ریزی شده که هدف آن به حداقل رساندن تاثیرات منفی (یا به حداکثر رساندن تاثیرات مثبت) است. دو شیوه برای به حداقل رساندن تاثیرات منفی وجود دارد. شیوه اول از طریق متغیرهای فشار که مبتنی بر متعادل کردنیا کاهش شدت مشکل است. مثال های این مورد عبارتند از اقدامات سیاسی به منظور تغییر الگوی مصرف آب، توسعه شهری و دیگر مقررات مربوط به بهره برداری از زمین. پیامدهای گزینه های مختلف متعادل سازی با استفاده از مدل ها و دخالت متغیرهای فشار مورد آزمایش قرار گیرند. پیشینه این رویکرد برای بررسی تاثیرات گزینه های واکنشی متعدد و نیز متعادل کردن شیوه های مدیریتی مورد نیاز است. چنین سیاست هایی درمورد عامل ها به صورت معنادار عمل نمی کنند چرا که عامل ها متغیر بیرونی بوده و بدین ترتیب فراتر از تاثیر انسان ها هستند.

شیوه دوم عبارت است از به حداقل رساندن تاثیرات از طریق متغیرهای وضعیت که مبتنی بر "همسان سازی" یا افزایش ظرفیت سیستم به منظور سازگاری با فشارها است. مدیریت محافظت امکان دارد، برای مثال، به منظور تغییر ویژگی های اصلی اکوسیستم ها مورد استفاده قرار گیرد و بدین ترتیب ظرفیت ESPها برای سازگاری افزایش می یابد. نمونه های مربوط به بحث مدیریتی شامل افزایش پویایی گونه ها از طریق کریدورها و تغییر مکان از جایی به جای دیگر است. به همین ترتیب، ظرفیت انسان ها (ESPs) برای سازگاری به وسیله افزایش آگاهی از طریق ارائه اطلاعات و آموزش و تربیت، بیشتر می شود. فرایندهای همسان سازی خودکار، که به طور «طبیعی» و بدون مداخله گرها روی می دهند، امکان دارد ویژگی های ESPها و ESBها را نیز تغییر دهند.

چگونه می توانیم تغییرات در خدمات اکوسیستم را مشاهده و ارزیابی کنیم؟

شیوه های متعددی وجود دارد که با استفاده از آنها می توان خدمات اکوسیستم را ارزیابی و مشاهده کرد. تامین خدمات، مانند مواد غذایی یا محصولات آبی معمولا به صورت مستقیم و از طریق مقدار تولیدشان مورد ارزیابی قرار می گیرند. برای بسیاری از خدماتی که به لحاظ اقتصادی از اهمیت بالایی برخوردارند، مانند اکوتوریسم و مناطق تفریحی، اقدامات تقریبی مانند مقدار پولی که افراد تمایل به برای محافظت از خود پرداخت می کنند طراحی شده است. با این وجود، در نگاه اول، مشاهده و بررسی خدمات که مزیت به خصوصی برای انسان ندارند، به دلیل کمبود شاخص های معتبر پیچیده تر است.

این مطالعه بیش از500 شاخص را به منظور ارزیابی توانایی آنها در راستای بررسی و مشاهده صحیح خدمات اکوسیستم، مورد بررسی قرار داده است. بسیاری از شاخص ها روندهای تنوع زیستی و کیفیت زیستگاه را برای بررسی شیوه های محافظت مورد بررسی قرار داده اند و به طور مستقیم به خدمات اکوسیستم اشاره نکردند. علاوه بر این، مولفه های عملکردی، ساختاری و ژنتیکی تنوع زیستی به‌رغم ارزش بالقوه آنها برای ارزیابی خدمات اکوسیستم، به صورت ضعیف مورد توجه قرار گرفته اند. مضاف براین، تغییر در خدمات اکوسیستم اغلب از تغییرات گونه ها استنباط می شود.

باید توجه کنیم که شاخص هایی که برای اهدافشان مطلوب است در برنامه های مشاهده و بررسی مورد استفاده قرار می گیرند انتخاب شاخص باید با استفاده از یک چهارچوب مناسب انجام گیرد. روبی کد چنین چهارچوبی را با 24 شاخص در اکوسیستم های موجود در خشکی و نیز اکوسیستم های آبی طراحی و مورد آزمایش قرار داده است. نتایج ما موارد زیر را به منظور بهبود و توسعه مورد تاکید قرار می دهد.

·        ایجاد شاخص های مطلوب که به طور مستقیم به مولفه های تنوع زیستی یا به عملکردها و فرایندهای موجود در خدمات اکوسیستم اشاره می کند.

·        ایجاد و اعمال شرایط مناسب و ارزش های معیار که با شرایط مشاهده و بررسی شده  مورد مقایسه قرار می گیرند.

·        ایجاد و اعمال پروتکل های استاندار به منظور نمونه گیری و گردآوری دادهای مقایسه ای در همه مقیاس ها.

·        کمی کردن فضایی و مقیاس پذیری شاخص ها و اعتبار سنجی معیارهایی غیر زیستی که از سنجش از راه دور تعیین می شوند. به ویژه، به چهارچوب شاخص گونه پایداری نیاز است که شاخص های کوچک زیستی را به شاخص های غیر زیستی پیوند می دهند.