گزارشی کوتاه در مورد صنایع شیمیایی و پتروشیمی هند

صنعت تولید مواد شیمیایی یکی از قدیمی ترین صنایع در هند است. این صنعت، که شامل تولید محصولات پتروشیمی و مواد شیمیایی الکلی است، با نرخی رشد کرده است که به نوعی می توان گفت از همه صنایع این کشور پیشی گرفته است.

صنعت تولید مواد شیمیایی هند به دلیل جوی که دولت هند برای حمایت و تشویق فعالیت این صنعت ایجاد کرده است، در آستانه رشد سریع قرار دارد. صنایع فعال و پر رونق شیمیایی و پتروشیمی هند نقش مهمی را در توسعه اقتصادی این کشور ایفا می کنند. صنعت تولید مواد شیمیایی هند از لحاظ ارزش تولید، با میران تولید 4/108 میلیارد دلار،رتبه ششم دنیا را به خود اختصاص داده است و در آسیا نیز مقام سوم را کسب کرده است.

صنعت شیمیایی هم از واحدهای کوچک تشکیل شده است و هم واحدهای بزرگ در آن فعالیت می کنند. امتیازات مالی که در اواسط دهه 1980 به بنگاه های کوچک اعطا شد باعث شد تا تعداد بسیار زیادی واحدهای کوچک اقتصادی در این کشور شکل گیرد. در حال حاضر، صنعت شیمیایی هند در میانه فاز بازسازی ساختاری عمده و ثبات قرار دارد. این صنعت با تغییر دیدگاه خود و تاکید بر نوآوری در تولید، ساخت برندهای جدید و تولید محصولات دوستدار محیط زیست با قدرت بسیار زیادی به سمت مشتری مداری در حرکت است. با وجود اینکه عرضه مواد اولیه پایه در هند بسیار زیاد است، اما این کشور باید تمرکز خود را معطوف به خدمات فنی و توانمندی های بازاریابی کند تا بدین ترتیب بتواند در رقابت های جهانی شرکت کند و سهم صادراتی خود را افزایش دهد.

نگاهی اجمالی به صنعت تولید مواد شیمیایی

صنعت شیمیایی هند در چند دهه گذشته با رونق چشمگیری مواجه شده است و بر اساس گزارش سازمان توسعه صنعتی سازمان ملل (UNIDO)توانسته است رتبه ششم دنیا و رتبه سوم آسیا را به خود اختصاص دهد. پیش بینی شده است که ارزش این صنعت در سال 2020 به رقمی در حدود 200 میلیارد دلار آمریکا برسد.

تقاضای چشمگیر داخلی، که به دلیل افزایش برابری قدرت خرید این کشور است، یکی از ارکان اصلی بخش تولید هند است، و انتظار می رود که هند این رشد اقتصادی سالم را در طول سالیان آتی حفظ کند. مکان جغرافیایی هند به گونه ای است که می تواند به سادگی به همه بازارهای جهانی دسترسی داشته باشد؛ و مزیت هزینه پایین، دسترسی به نیروی انسانی با استعداد و ماهر باعث شده است که هند یکی از جذاب ترین نقاط دنیا برای سرمایه گذاران باشد.

دولت هند حمایت بسیار خوب و مستمری از این صنعت می کند تا بدین ترتیب بتواند انگیزه سرمایه گذاران برای ورود به صنعت شیمیایی این کشور را افزایش دهد و یک وظیفه اجباری را برای سیاستگذاران این صنعت تعیین کرده است که بر اساس آن آنها می باید سیاست ملی صنعت شیمیایی را تدوین کنند تا رشد پایدار بخش شیمیایی کشور را تضمین کنند.

هند از نظر ظرفیت تولید اتیلن سیزدهمین کشور بزرگ دنیاست و برنامه ریزی کرده است که ظرفیت تولید خود را از 190 میلیون تن در سال به حدود 300 میلیون تن در سال افزایش دهد. هند تبدیل به مرکز پالایشگاه آسیا شده است و همچنین در سال های اخیر بزرگترین صادرکننده فرآورده های پتروشیمی به کشورهای خاورمیانه، کره جنوبی، ژاپن و سنگاپور بوده است.

دولت هند همچنین برنامه های بسیار خوبی برای تاسیس مناطق سرمایه گذاری در نفت، پتروشیمی و صنایع شیمیایی در شهرهایی مانند گجرات، آندرا، پرادش، بنگال غربی و ادیشا دارد تا بدین ترتیب بتواند رشد صنعتی کشور را سرعت بخشد.

دولت هند وجوه هنگفتی را صرف کرده است تا بتواند رشد سالم بخش های بالادستی و پایین دستی صنعت شیمیایی را تضمین کند. در طول برنامه پنجساله یازدهم، دولت هند 626/0 تریلیون روپیه هند را به بخش های پالایشگاهی و بازاریابی اختصاص داد و این رقم را در برنامه پنج ساله دوازدهم به 54/1 تریلیون روپیه هند رساند. بخش شیمیایی در فاصله سال های 2009 تا 2010 توانست در حدود 192 میلیون دلار آمریکا سرمایه گذاری مستقیم خارجی جذب کند.

صادرات و واردات مواد شیمیایی در هند

میزان صادرات مواد شمیایی در هند در شش ماهه اول سال مالی 2014 (آوریل تا سپتامبر سال 2013) به رقم 7/7 میلیارد دلار آمریکا رسید. نمودار 1 میزان صادرات مواد شیمیایی هند را نشان می دهد.

نمودار 1- میزان صادرات مواد شیمیایی هند

مرور کلی و سناریوهای فعلی صنعت پتروشیمی هند

تولید محصولات پتروشیمی نقش مهمی در توسعه اقتصادی و رشد یک کشور ایفا می کند. رشد این صنعت ارتباط بسیار نزدیکی با رشد اقتصادی یک کشور دارد. تولید محصولات پتروشیمی همچنین به عنوان عامل رشد در سایر بخش های اقتصادی نیز شناخته می شود. امروزه، محصولات پتروشیمی به صورت روزمره و در همه کارها مورد استفاده قرار می گیرند و تقریبا می توان گفت بر همه ابعاد زندگی بشر سایه انداخته است و صنایعی مانند پوشاک، مسکن، ساخت و ساز، مبلمان، اتومبیل، لوازم خانگی، کشاورزی، باغبانی، آبیاری، بسته بندی، تجهیزات پزشکی، لوازم برقی و الکترونیکی. محصولات پتروشیمی از ترکیبات مختلف شیمیایی تولید می شوند که مهمترین آنها هیدروکربن ها هستند. این هیدروکربن ها از نفت خام و گاز طبیعی به دست می آیند. در میان اجزای مختلفی که از تجزیه نفت خام به دست می آیند، گازهای نفتی، نفتا، نفت سفید و گازوئیل خوراک های اصلی مورد استفاده در صنعت پتروشیمی هستند. خوراک های غیر متداول مانند گاز شیل، زغال سنگ، CBM نیز به عنوان خوراک در این صنعت مورد استفاده قرار می گیرند. برخی از ویژگی های صنعت پتروشیمی هند به شرح زیر است:

·        ارزش تخمینی بازار محصولات پتروشیمی هند در حدود 144 میلیارد دلار است.

·        هند تقریبا 16 درصد از تولید جهانی رنگ و مواد اولیه رنگ را به خود اختصاص داده است.

·        تولید کل صنعت پتروشیمی هند در سال های 2014-2013 بالغ بر 19.308 هزار تن بوده است.

·        این صنعت یکی از متنوع ترین محصولات را تولید می کند و بیش از 70.000 کالای تجاری در این صنعت تولید می شوند.

·        در حال حاضر در حدود 9 میلیون تن انواع پلیمر در صنعت پتروشیمی هند تولید می شود و 8/2 میلیون تن نیز انواع پلیمر نیز وارد می شود.

·        انتظار می رود که تقاضا برای انواع پلیمر به میزان 10- 8 درصد رشد کند که این رقم همراه با رشد سالم در بخش هایی مانند پوشاک و اتومبیل است.

اتان، پروپان، بوتان و گاز طبیعی مایع (NGL) که از گاز طبیعی به دست می آیند، از دیگر خوراک هایی هستند که در صنعت پتروشیمی هند مورد استفاده قرار می گیرند. بلوک های تولیدی اصلی مانند اولفین ها (اتیلن، پروپیلن و بوتادین) و آروماتیک ها (بنزن، تولوئن و زایلین) مواد اولیه اصلی هستند که اکثر مواد شیمیایی از آنها به دست می آیند.

دو زیربخش اصلی صنعت پتروشیمی عبارتند از:

1.      محصولات پتروشیمی پایه

2.      محصولات پتروشیمی نهایی

خوراک ها برای تولید محصولات پتروشیمی پایه مورد استفاده قرار می گیرند. محصولات پتروشیمی پایه می توانند مجددا طبقه بندی شوند تحت عناوینی مانند اولفین ها (اتیلن، پروپیلن و بوتادین) و آروماتیک ها (بنزن و زایلین). سپس از این محصولات پتروشیمی پایه برای تولید محصولات پتروشیمی دیگر استفاده می شود.