این مطالعه توسط موسسه آینده پژوهی کپنهاک (CIFS)[1] و به سفارش انجمن صنعت پتروشیمی اروپا (Cefic)[2] در سال 2018 انجام شده است. کسانی که در این نظرسنجی دلفی شرکت کرده اند حدود 195 نفر از متخصصان صنعت پتروشیمی و نیز سایر صنایع و نیز 92 نفر از دانشگاهیان و افراد عادی بوده اند. پنل انتخابی به خوبی در مطالعه دلفی مشارکت کردند تا جایی که بیش از 1300 نظر مختلف علاوه بر سوالات ضبط شده است.
هدف این مطالعه این بوده است که دیدگاه های متخصصان در مورد انتظارات مربوط به توسعه آتی در اقتصاد، مسایل ژئوپلیتیکی، جامعه، فناوری و محیط زیست جمع آوری شود. بر اساس فروض انتخابی در حدود 90 سوال مطرح شد که این سوالات به صورت آنلاین در اختیار پاسخ دهندگان قرار گرفت. نتایج به دست آمده در راستای فروض در نظر گرفته شده بود و این در مورد 67 درصد از سوالات صادق بود.
در این قسمت از گزارش چشم انداز اقتصاد جهانی از نظر پاسخ دهندگان تا سال 2050 مورد بررسی قرار گرفته است. سوال اول که در این پرسشنامه مطرح شد در مورد آینده اقتصادی چین و با این مضمون بود: «چین تا سال 2050 دوره گذار اقتصادی خود را طی خواهد کرد.» همانطور که در نمودار 1 مشاهده می کنید در حدود 7/93 درصد از پاسخ دهندگان با این گزاره موافق و مابقی مخالف بوده اند.
نکته مهم در مورد این سوال نقطه نظراتی است که رسیدن چین به این هدف را مشروط به تحولات زیست محیطی و اجتماعی کرده اند که چین را قادر به گذار به توسعه یافتگی خواهد کرد. از جمله مواردی که در این دیدگاه ها آمده است تقویت طبقه متوسط، بهبود حقوق کارگران و حفاظت از محیط زیست است. از نظر این دسته از پاسخ دهندگان بدون در نظر گرفتن این نکات نمی توان از تعارضات داخلی و بروز انقلاب در این کشور به صورت قطعی جلوگیری کرد. برخی نیز به استراتژی های آموزشی و سرمایه گذاری چینی ها اشاره کرده اند که می تواند روند گذار به سوی توسعه یافتگی را تسریع نماید.
نمودار 1- آیا چین تا سال 2050 از دوره گذار اقتصادی خود عبور خواهد کرد؟
منبع: European Chemical Industry Council (Cefic)
سوال دوم در مورد سرنوشت اقتصادی هند در سال 2050 است با این مضمون که «هند تا سال 2050 تبدیل به دومین اقتصاد بزرگ دنیا خواهد شد.» همان گونه که در نمودار 2 نشان داده شده است 7/55 درصد از پاسخ دهندگان با این موضوع مخالف بوده و 3/44 از آنها موافقت خود را با این گزاره ابراز کرده اند.
به عبارت دیگر اکثریت پاسخ دهندگان با فرض در نظر گرفته شده در مطالعه دلفی مخالفت کرده اند. این سوال بسیار چالش برانگیزتر از سوال اول در مورد سرنوشت اقتصادی چین بوده است و بسیاری در مورد این گزاره ابراز نااطمینانی کرده و از عبارت «شاید» در پاسخ خود استفاده کرده اند. دلایلی که اکثر مخالفان اعلام کرده اند عبارتند از فساد سیاسی، فرآیندهای فاقد نظم، نظام های طبقاتی، زیرساخت های ضعیف و آلودگی هوا اعلام کرده اند. برخی دیگر هم معتقدند که هند نه دومین کشور بزرگ دنیا بلکه اولین اقتصاد بزرگ دنیا تا سال 2050 خواهد بود و به گزارش هایی استناد کرده اند که در آنها تولید ناخالص داخلی هند تا سال 2040 بر اساس شاخص برابری قدرت خرید از آمریکا پیشی خواهد گرفت.
نمودار 2- هند تا سال 2050 تبدیل به دومین اقتصاد بزرگ دنیا خواهد شد
منبع: European Chemical Industry Council (Cefic)
سوال سوم در مورد چشم انداز اقتصادی آفریقا تا سال 2050 بوده است و در آن این گزاره مطرح شده است که «آفریقا تا سال 2050 از دام کالا (کمبود کالا) نجات یافته و سهم بیشتری از تولید ناخالص داخلی جهان را به خود اختصاص خواهد داد».
در نمودار 3 مشاهده می کنید که اکثریت پاسخ دهندگان یعنی 6/60 درصد آنها معتقدند که چنین اتفاقی در مورد آفریقا نخواهد افتاد، چون توانایی فرار و رهایی از «دام کالا» را نخواهد داشت و بنابراین بسیار بعید است که بتواند سهم خود را از تولید ناخالص داخلی جهان افزایش دهد. در مورد این سوال نیز مباحثات بسیاری در بین پاسخ دهندگان شکل گرفت. برخی از آنها به تفاوت های منطقه ای و ملی اشاره کردند و معتقد بودند که ارگچه برخی از مناطق توان گذار به سوی توسعه یافتگی را دارند اما برخی دیگر فاقد چنین توانی هستند. برخی از دلایلی که مخالفان به آنها استناد کرده اند عبارتند از رشد جمعیت آفریقا، موج جدید استثمار آفریقایی ها از سوی هند و چین، زیرساخت های ضعیف و تغییرات آب و هوایی که همه این موارد پتانسیل رشد آفریقا را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
نمودار 3- آفریقا از دام کالا نجات یافته و سهم بیشتری از تولید ناخالص جهان را به خود اختصاص خواهد داد
منبع: European Chemical Industry Council (Cefic)
سوال چهارم مربوط به انقلاب صنعتی چهارم بود با این مضمون که «احتمال دارد که انقلاب صنعتی چهارم تجارت کالاها را تحت تاثیر قرار داده و تولید را به مصرف نزدیک تر خواهد کرد.» همانطور که در نمودار 4 نشان داده شده است اکثریت پاسخ دهندگان، یعنی در مجموع 61 درصد، با این گزاره موافق هستند. اما اولین سوالی است که پاسخ های متخصصان صنعت پتروشیمی و متخصصان سایر صنایع با هم تفاوت معناداری دارد. در سوال پنجم از کسانی که به موضوع سوال چهارم موافق هستند پرسیده شده که «چگونه مکان یابی جدید تولید و نزدیک شدن آن به مصرف تجارت را تحت تاثیر قرار خواهد داد؟» چهار گزینه برای این سوال در نظر گرفته شده و از پاسخ دهندگان خواسته شده که همه موارد مورد نظر خود را انتخاب کنند. این چهار گزینه عبارتند از:
کاهش اهمیت نسبی تجارت کالاهای نهایی
افزایش اهمیت نسبی تجارت جهانی کالاهای اولیه
کاهش حجم کلی تجارت بین مناطق
کاهش حج کلی تجارت جهانی شامل تجارت داخل مناطق
همانطور که در نمودار 5 مشاهده می شود گزینه های دوم و اول به ترتیب بیشترین درصد موافقان را به خود اختصاص داده اند و گزینه چهارم کمترین میزان موافقان را به خود جلب کرده است.
نمودار 4- انقلاب صنعتی چهارم احتمالا تجارت کالاها و خدمات را تحت تاثیر قرار داده و تولید را به مصرف نزدیک تر خواهد کرد
منبع: European Chemical Industry Council (Cefic)
نمودار 5- چگونه نزدیک شدن تولید به مصرف تجارت را تحت تاثیر قرار خواهد داد
منبع: European Chemical Industry Council (Cefic)
در سوال ششم نیز از موافقان سوال چهارم پرسیده شده است که «به نظر آنها مکان یابی جدید و نزدیک شدن تولید به مصرف چگونه صنعت پتروشیمی اروپا را تحت تاثیر قرار خواهد داد؟» در این سوال نیز چهار گزینه برای پاسخ دهندگان در نظر گرفته شده و از آنها خواسته شده که همه موارد مورد نظر خود را انتخاب کنند. این چهار گزینه عبارتند از:
منجر به کاهش اندازه بخش های مختلف پتروشیمی خواهد شد
منجر به کوچک شدن کارخانه های چند منظوره خواهد شد
منجر به کوچک شدن کارخانه های تخصصی خواهد شد
اندازه کارخانه ها بدون تغییر باقی خواهد ماند اما کارخانه ها برای تولیدات چندمنظوره تجهیز خواهند شد
نمودار 6- چگونه نزدیک شدن تولید به مصرف صنعت پتروشیمی اروپا را تحت تاثیر قرار خواهد داد
منبع: European Chemical Industry Council (Cefic)
همانطور که در این نمودار مشاهده می شود گزینه چهارم بیشترین میزان متخصصان موافق را به خود اختصاص خواهد داد، یعنی آنها معتقدند که اندازه کارخانه ها بدون تغییر خواهد ماند و کارخانه ها به سمت تولیدات چند منظوره حرکت خواهند کرد.
[1] Copenhagen Institute of Futures Studies (CIFS)
[2] European Chemical Industry Council (Cefic)