تقاضا برای محصولات شیمیایی با شوک شدید منفی در همه بازارهای نهایی مواجه شده است، زنجیره های عرضه جهانی مختل شده است، قیمت انواع محصولات شیمیایی در شرکت های پتروشیمی در سرتاسر جهان با کاهش چشمگیر مواجه شده است، و نظم رقابتی تولیدکنندگان یک شبه دچار تحولات عمیقی شده است.
در این مقاله 7 تاثیر عمده شیوع ویروس کرونا کووید 19 را بر صنعت پتروشیمی بررسی می کنیم.
1- مازاد عرضه ناگهانی و عدم توازن اختلالات عرضه و شوک های تقاضا
کاهش تقاضا باعث شده است که صنعت پتروشیمی در وضعیت مازاد عرضه قرار بگیرد، که پیش از شیوع ویروس کرونا نیز در آستانه آن قرار داشت. بخش های خودروسازی، حمل و نقل، و محصولات مصرفی جزء بازارهای نهایی بودند که بیشترین آسیب را از شیوع این ویروس دیدند، تا جایی که تقاضا برای محصولات آنها تا حدود 30 درصد کاهش یافت. از سوی دیگر، تقاضا برای محصولات داروئی، افزودنی های مواد غذایی و ضدعفونی کننده‌ها افزایش یافت، و شرکت های شیمیایی فعال در این بخش ها گزارش می کنند که تقاضا برای این محصولات به طور چشمگیری افزایش یافته است. نمودارهای 1 و 2 به ترتیب تاثیر شیوع ویروس کرونا کووید 19 بر تولید محصولات شیمیایی در سراسر جهان را به تفکیک منطقه و نوع ماده شیمیایی نشان می دهند.
همانطور که در نمودار 1 مشاهده می شود به دلیل شیوع ویروس کرونا کووید 19 تولید انواع محصولات شیمیایی و پتروشیمی در ماه مارس سال 2020 به اندازه 1/3 درصد در جهان کاهش یافت. اگرچه تولید انواع محصولات شیمیایی و پتروشیمی در ماه های ژانویه تا مارس سال 2020 افزایش یافته بود، در همین دوره زمانی میزان تولید در بقیه مناطق جهان به طور قابل ملاحظه ای کاهش یافت. در این دوره زمانی، بیشترین میزان کاهش تولید محصولات شیمیایی مربوط به منطقه آسیا و اقیانوسیه بوده است، که به میزان 1/5 درصد کاهش داشته است. در این منطقه نیز چین با کاهش 3/8 درصدی تولید محصولات شیمیایی در مقام نخست متضرران قرار گرفته است.
نمودار 1- تاثیر ویروس کرونا کووید 19 بر تولید محصولات شیمیایی در سراسر جهان در فاصله زمانی بین دسامبر 2019 و مارس 2020 به تفکیک منطقه
منبع: statista.com
همان طور که در نمودار 2 ملاحظه می کنید، اگرچه در ماه ژانویه سال 2020 در مقایسه با ماه دسامبر سال 2019 تولید برخی از گروه های محصولات شیمیایی و پتروشیمی افزایش یافت، میزان تولید محصولات شیمیایی در ماه فوریه نسبت به ماه ژانویه و در ماه مارس نسبت به ماه فوریه در همه گروه ها کاهش یافت. بیشترین میزان کاهش در میان گروه های مختلف محصولات پتروشیمی در ماه مارس نسبت به ماه فوریه مربوط به گروه رنگ ها بوده است که میزان تولید آن 9/12 درصد کاهش داشته است.
نمودار 2- درصد تغییر در تولید محصولات شیمیایی در سراسر جهان به دلیل شیوع ویروس کرونا در فاصله زمانی بین دسامبر 2019 و مارس 2020 به تفکیک نوع محصول
منبع: statista.com
2- نظم جدید جهانی در پی سقوط قیمت نفت که باعث از بین رفتن مزیت هزینه خوراک در برخی مناطق شد
در ماه گذشته قیمت نفت خام شاهد بزرگترین سقوط از زمان شروع جنگ خلیج فارس در سال 1991 بود. این سقوط باعث تغییر چشمگیر قیمت خوراک مواد شیمیایی و نظم رقابتی جهان شد. ایالات متحده آمریکا، مزیت هزینه ای خود برای تولید گاز شیل را از دست داد، و خاورمیانه نیز به شدت تحت تاثیر این تغییر قرار گرفت. نمودار 3، تغییرات قیمت نفت از سال 2000 تا 20 آوریل سال 2020 را نشان می دهد.
نمودار 3- تغییرات قیمت نفت وست تگزاس اینترمیدیت به ازای هر بشکه، از سال 2000 تا 20 آوریل 2020
منبع: Bloomberg, 20 April 2020
تاثیر این رخداد بر آسیا، با توجه به اینکه چین بزرگترین واردکننده نفت خام جهان است، دوگانه است، زیرا قیمت پایین تر نهاده ها با قیمت پایین تر محصولات جبران می شود و عملا سودی برای آنها ایجاد نمی شود. اروپا نیز از قیمت های کمتر خوراک منتفع می شود ضمن اینکه افزایش تولید محصولات شیمیایی تخصصی نیز سود آنها را به طور قابل توجهی افزایش می دهد، اما نکته مهم این است که خوراک مورد استفاده در تولید محصولات شیمیایی تخصصی نفت خام نیست.
3- افزایش سرعت جهانی شدن معکوس و زنجیره های عرضه
در پاسخ به اختلالات گسترده در زنجیره عرضه جهانی، شرکت های پتروشیمی شروع کرده اند تا محل تولید محصولات شیمیایی حیاتی و محصولات داروئی (برای مثال، ترکیبات فعال محصولات داروئی، ژل های ضدعفونی و ماسک ها) را به بازارهای مصرفی نهایی نزدیک کنند. تضادهای تجاری و روند بخش های ساختاری پیشتر نیز زنجیره های عرضه را تحت تاثیر قرار می دادند و در حال حاضر نیز روند جهانی شدن معکوس در حال شتاب گرفتن است.
4- نوسانات افزایشی و برندگان و بازندگان جدیدی که از بازارهای سهام پرنوسان سر برمی آورند
از ابتدای سال 2020، شرکت های پتروشیمی و شیمیایی شاهد کاهش چشمگیر ارزش سهام خود بوده اند و آینده آنها بستگی به عملکرد آنها در مواجهه با ویروس کرونا کووید 19 (و اثر قیمت نفت خام) و قدرت مالی شان دارد. شرکت هایی که از لحاظ نقدینگی در وضعیت مناسبی قرار دارند، تحت تاثیر مثبت قرار گرفته اند و ممکن است بتوانند از فرصت های به دست آمده استفاده کنند، بر خلاف جهت چرخه اقتصادی حرکت کنند و قوی تر از گذشته به فعالیت خود ادامه دهند. اما شرکت هایی که از نظر مالی مشکل دارند و پورتوفوهایشان دیگر مزیت های قبل را ندارد، ممکن از در شرایط بحرانی قرار بگیرند و نتوانند با شکل و اندازه فعلی از این بحران جان سالم به در برند.
5- رونق غیر قابل پیش بینی برای تعامل و ادغام و در غیر این صورت گسترش رکود
در یک تغییر عمده در مقایسه با سال های اخیر، بازار تعامل و ادغام برای شرکت های پتروشیمی و شیمیایی حالا به نقطه توقف خود نزدیک و نزدیک تر می شود. اگرچه، این بحران ممکن است رونقی در بازار ایجاد کند اما در غیر این صورت منجر به رکود گسترده در این بازار می شود، چرا که قبل از پاندمی ویروس کرونا کووید 19 ارزش برخی شرکت ها به حداکثر رسیده بود و چشم انداز تقاضا نیز چندان مناسب نبود.
6- کاتالیزور منحصر به فرد برای نوآوری و طراحی مدل های تجاری جدید
معمولا یک بحران کاتالیزوری است برای نوآوری، راه اندازی و طراحی ساختارهای جدید صنعت و سطوح هزینه. برای صنعت پتروشیمی و شیمیایی، این فرصت یک فرصت منحصر به فرد است تا به بازارهای مصرف نهایی نزدیک تر شود و مدل های تجاری دیجیتال و نوآورانه را بر اساس تقاضای مشتری تغییر دهد. شرکت های پتروشیمی با تعامل با مشتریان خود می توانند از دام کالایی شدن و محاسبه قیمت بر اساس ارزش به جای وزن رها شوند.
7- ضرورت دستیابی به زنجیره های عرضه مسوول برای نسل های آتی
با وجود دوره پر چالش کنونی، صنعت پتروشیمی باید اهداف بلندمدت خود را نه تنها از نظر اقتصادی، بلکه از نظر جنبه های زیست محیطی و اجتماعی را در قلب برنامه واکنش خود در مقابل شیوع ویروس کرونا کووید 19 قرار دهند. صنعت پتروشیمی می تواند از تجربه تاریخی خود در بهبود استانداردهای زندگی ما استفاده کند و قدرت نوآوری و انعطاف پذیری خود را تقویت کند تا زنجیره های عرضه متعهد (از مشارکت در دسترسی ایمن و ارزان به آب و غذا گرفته تا انرژی و حمل و نقل بدون کربن)را ایجاد کند.
این فرصت ها هم کافی هستند و شامل توسعه فناوری های مربوط به چاپ 3 بعدی، بازیافت پلیمرها، هیدروژن سبز به عنوان منبع انرژی و محصولات تولید شده از انرژی های زیستی می شود. حالا فرصت مغتنمی است که از طریق بسته های محرک دولت ها، سرمایه گذاری های سبز را افزایش داد و اهداف توسعه پایدار سازمان ملل را جامه عمل پوشانید.