ارتقای سهم صنعت پتروشیمی در اقتصاد ملی و حضور موثر در بازارهای جهانی یکی از موضوعات مهم برنامه اول تا ششم توسعه در بخش‌های مرتبط با برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری در این صنعت بوده‌است که هدف افزایش درآمدزایی از این محل را دنبال می‌کند.
اولین برنامه توسعه‌ای کشورمان از سال ۶۸ شروع به کار کرد. پیش از آن یعنی در دوران جنگ در بخش پتروشیمی اقداماتی انجام شده‌بود که در این مدت کل سرمایه‌گذاری شرکت ملی صنایع پتروشیمی چیزی حدود ۴۲۰ میلیارد ریال بود.
در سال ۶۷ یعنی یک سال قبل از شروع اجرای برنامه‌های توسعه‌ای، صنعت پتروشیمی در تولید رکوردشکنی کرد و همچنین فعالیت پتروشیمی رازی در فازهای اول و دوم شروع شد.
میزان تولید صنعت پتروشیمی در این سال به ۸۸۰ هزار تن رسید و توانست ۲۶ میلیون دلار صادرات داشته باشد. اما با آغاز برنامه‌های توسعه‌ای سطح تولید صنایع پتروشیمی به چند برابر رسید، به‌طوری‌که در جریان اجرای طرح‌های برنامه پنج ساله اول و دوم توسعه، آغاز به کار پتروشیمی اصفهان، اراک و تکمیل مجتمع‌های بندرامام و ... باعث شد که تولید در سال پایانی برنامه دوم به ۱۲ میلیون تن ارتقا یابد.
جهش اول صنعت پتروشیمی کشورمان از برنامه سوم توسعه رخ داد. تاریخ صنعت پتروشیمی در چهار دهه گذشته نشان می‌دهد در ۱۵ سال اجرای برنامه‌های سوم تا پنجم این صنعت به سمت استانداردهای جهانی حرکت کرد و خیز برای جهش اول و افزایش تولید در همین سال‌های اول برنامه سوم توسعه برداشته شد.
استفاده بهینه از ظرفیت‌های موجود، اجرای طرح‌های توسعه، توسعه صادرات و ارتقای جایگاه پتروشیمی در صادرات غیرنفتی، خصوصی‌سازی و تغییر ساختار شرکت ملی صنایع پتروشیمی از اقدامات انجام شده مطابق با برنامه سوم توسعه بود. البته همچنان مانند گذشته تکمیل اقدامات باقیمانده از برنامه دوم از اولویت دارترین موضوعات برنامه سوم بود. همچنین در این برنامه، استفاده بهینه از ظرفیت‌های موجود، نوسازی و بازسازی واحدهای قدیمی، تولید محصولات با ارزش افزوده بالاتر، حداکثر استفاده از توانمندی‌های فنی و مهندسی داخل، تجهیز مناطق ویژه اقتصادی، توسعه صادرات، خصوصی‌سازی، حمایت از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و گسترش تحقیق و توسعه مورد تاکید قرار گرفت.
همچنین برای تحقق برنامه افزایش صادرات محصولات پتروشیمی، منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس به دلیل دارا بودن منابع گاز طبیعی میدان پارس جنوبی برای اجرای طرح‌های توسعه‌ای جدید انتخاب شد. تا پایان برنامه سوم یعنی سال ۱۳۸۳ سرمایه‌گذاری در این صنعت به ۱۱۵۴۰۰ میلیارد ریال رسید و ۱۸ میلیون تن محصولات پتروشیمی تولید شد. طبق آمار منتشر شده از سوی وزارت نفت، در این سال، میزان صادرات و فروش داخلی به ترتیب ۵.۲ میلیون تن به ارزش ۱۷۲۶ میلیون دلار و ۴.۸ میلیون تن به ارزش ۱۲.۶ هزار میلیارد ریال بود.
یکی از محوری‌ترین اهداف برنامه ششم توسعه تحقق نرخ رشد ۸ درصدی اقتصاد است که صنعت پتروشیمی با توجه مزیت‌هایی که دارد می‌تواند نقش مهمی در برآورده شدن این هدف داشته باشد. براساس سیاست‌های برنامه ششم توسعه ظرفیت تولید در صنعت پتروشیمی با بهره‌برداری از ۵۸ طرح توسعه‌ای باید به بیش از ۵۸ میلیون تن برسد. همچنین در سال‌های برنامه ششم ۲۵ طرح پتروشیمی با ظرفیت اسمی ۴۹.۱ میلیون تن در سال و ۵ طرح تامین خوراک صنعت پتروشیمی در حوزه بالادست در طول سال‌های برنامه ششم توسعه اجرا خواهند شد.
با بهره‌برداری از طرح‌های توسعه‌ای در صنعت پتروشیمی تا سال ۱۳۹۹ شمسی یعنی پایان برنامه ششم توسعه، سهم کشورمان از تولید محصولات پتروشیمی در منطقه خاورمیانه به ۴۱ درصد خواهد رسید. همچنین براساس احکام برنامه ششم، توسعه صادرات غیرنفتی کشور باید با رشد متوسط سالیانه ۲۱.۷ درصد از درآمدزایی ۴۶.۹ میلیارد دلار در سال ۱۳۹۶، به حدود ۱۱۳ میلیارد دلار در سال ۱۴۰۰ برسد. از این رو با توجه به منابع غنی نفت و گاز در کشورمان صادرات محصولات پتروشیمی می‌تواند این حکم را محقق سازد.
پایان برنامه ششم توسعه یعنی سال ۱۴۰۰ پایان جهش دوم صنعت پتروشیمی است و ظرفیت اسمی تولید در صنعت باید به ۱۰۰ میلیون تن برسد اما موضوع مهم این است که برای تحقق اهداف تعیین شده در برنامه ششم توسعه باید حدود ۵۵ تا ۶۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری جدید در صنعت پتروشیمی کشور انجام شود.
مدیر مسئول نشریه الکترونیکی پیام پتروشیمی