نیروی انسانی به عنوان سرمایه بی بدیل صنعت پتروشیمی به راحتی قابل جایگزینی نیست، زیرا علاوه بر تحصیلات مهارت های خاصی که کارکنان صنعت پتروشیمی در حوزه های مختلف به صورت تجربی کسب می کنند مورد نیاز است. تربیت متخصصینی که دارای چنین مهارت هایی باشند کار چندان راحتی نیست و بسیار زمان بر است.
بنابراین یکی از چالش های اصلی که صنعت پتروشیمی در طول زمان با آن مواجه است و باید در همه برنامه ریزی های خود لحاظ کند، استخدام و تربیت نیروی جدید است تا بتواند در صورت خروج نیروهای فعلی از پس اداره صنعت برآید. چیزی که به نظر می رسد در طول دهه های گذشته اهتمام جدی در مورد مقابله با آن صورت نگرفته است و همین امر مشکلات اجتناب ناپذیر و بعضا لاینحلی را برای صنعت پتروشیمی در کشورهای مختلف جهان ایجاد کرده است.
ایالات متحده آمریکا یکی از کشورهایی است که به دلیل عدم برنامه ریزی صحیح برای جایگزینی نیروی کار در صنعت پتروشیمی خود اکنون با چالش بزرگ موج بزرگ بازنشستگی در این صنعت مواجه بوده و اگر نتواند در کوتاه مدت این مشکل را حل کند باید منتظر افول جایگاهی باشد که به سختی آن را به دست آورده است.
موج بازنشستگی که بسیار قریب الوقوع است و این بدان معناست که صنعت پتروشیمی و تولید مواد شیمیایی نیازمند این است که راه حل های جدیدی را تعریف و به کار گیرد تا بتواند این شکاف سرمایه انسانی را پر کند.
ممکن است که سایر بخش های اقتصاد با مشاهده این مشکل به چاره افتاده و راه حلی برای آن بیابد، اما بسیار بعید است که صنعت پتروشیمی چنین برنامه لوکسی داشته باشد. این صنعت باید سریع تر حرکت کند در حالی که همه معیارهای موفقیت و نوآوری هایی که در این زمینه از قبل باید برای آن برنامه ریزی می شده، مورد غفلت واقع شده اند.
نمودار 1- مقایسه توزیع سنی کارمندان صنعت پتروشیمی با سایر صنایع
منبع: Deloitte Touche Tohmatsu Limited Global Manufacturing Industry group analysis of the United States Bureau of Labor Statistics, Current Population Survey (CPS) 2013, accessed in September 2015
ضمن اینکه بر اساس آمار منتشره میانه سنی کارمندان صنعت پتروشیمی بالاتر از بقیه صنایع است، همانطور که در نمودار شماره 1 مشاهده می شود، توزیع سنی کارمندان صنعت پتروشیمی به سمت سنین بالا چولگی دارد، به عبارتی درصد بالایی از کارمندان این صنعت بالای 45 سال سن دارند.
در بسیاری از صنایع، توزیع سنی نیروی کار زنگوله ای شکل یا متقارن است. این بدان معناست که در حالی که درصد بالایی از کارمندان مسن در یک صنعت حضور دارند، به همان نسبت هم نیروی کار جوان در آن صنعت حضور دارند تا به محض بازنشسته شدن افراد مسن جای آنها را پر کنند. اما در صنعت پتروشیمی نیروی کار در دامنه های سنی بالاتر متمرکز شده اند.
بنابراین، چالش توسعه کارمندان جوان به دلیل تعداد نسبتا اندک نیروی کار جوان موجود بسیار مهم می شود. مفهوم این موضوع این است که صنعت پتروشیمی جهانی باید نخبگان را جذب این صنعت کند تا نیاز این صنعت را برآورده کند. متاسفانه توانایی یافتن نخبگان برای این صنعت خیلی زود تبدیل به چالش دوم این صنعت می شود –شکاف مهارتی بسیار زیاد و بزرگ.
کمبود نخبه در حوزه علوم، فناوری، مهندسی و ریاضی، استعدادهایی که صنعت پتروشیمی به آنها نیاز دارد، یکی از چالش های عمومی و مستند شده است. اگرچه، مطالعه اخیری که با حضور مدیران تولید در این صنعت در مورد کمبود مهارت های کلیدی صورت گرفته است، نشان داد که کمبود مهارت های بنیادی مورد نیاز این صنعت بسیار فراتر از حوزه های فوق الذکر است.
مدیران اجرایی به این نکته اشاره کرده اند که مهم ترین کمبودها در حوزه مهارت های فنی و رایانه ای است، و پس از آنها مهارت های حل مساله، آموزش های فنی پایه و مهارت های ریاضی در رتبه های بعدی قرار دارند. (نمودار 3 را ملاحظه کنید).
نمودار 2- مهارتهایی که کمبود آنها در صنعت پتروشیمی بیشتر احساس می شود بر اساس گفته مدیران اجرایی
منبع: Deloitte United States (Deloitte Development LLC) and The Manufacturing Institute, The skills gap in US manufacturing: 2015 and beyond, February 2015, http://www2.deloitte.com/us/en/pages/manufacturing/articles/boiling-point-the-skills-gap-in-us-manufacturing.html.
علاوه بر این کمتر از نیمی از مدیران اجرایی مورد مطالعه به کمبود های موجود در زمینه های عمومی اشتغال (مانند حضور و غیاب، رسیدن به موعد تحویل پروژه و غیره) و عدم توانایی کار گروهی اشاره کرده اند. در حالی که مدیران اجرایی صنعت پتروشیمی به طور صحیح بر روی کمبود مهارت ها در زمینه علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات تمرکز کرده اند، کمبود نخبگان در این صنعت بسیار فراتر از این استعدادها است.
خبر خوب است که به رغم وجود این کمبودها، برخی از کشورها فارغ التحصیلان زیادی را در این رشته ها تولید کرده اند. حداقل به نظر می رسد که این خبر خوبی باشد، زیرا بسیاری از دانشجویانی که در این رشته ها درس می خوانند شغل خود را در این رشته ها انتخاب نمی کنند.
درصد بسیار بالایی از این فارغ التحصیلان (تقریبا 74 درصد) در مشاغلی فعالیت می کنند که ربطی به رشته تحصیلی آنها ندارد.
جدول 1- اولویت های پاسخ دهندگان برای انتخاب شغل در صنایع مختلف اگر قرار بود امروز شغل شان را انتخاب کنند
منبع: Deloitte United States (Deloitte Development LLC) and The Manufacturing Institute, Overwhelming support U.S. public opinions on the manufacturing industry, February 2015, http://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/us/Documents/manufacturing/us-mfg-public-perception-manufacturing-021315.PDF.
علاوه بر این، فارغ التحصیلان این رشته حتی اگر تمایل داشته باشند در زمینه تحصیلی خود شغل انتخاب کنند، احتمال بسیار کمی دارد که صنعت پتروشیمی برای دنبال کردن این رویا انتخاب کنند. مطالعه ای که اخیرا در این زمینه انجام شده است نشان داد که بخش تولیدی (شامل صنعت پتروشیمی) در میان همه صنایع آخرین صنعتی بوده است که فارغ التحصیلان تمایل داشته اند در آن کار کنند. (جدول شماره 1 را ببینید)