بر اساس یک چارچوب ترکیبی از رهبری کارآفرینانه، سرمایه انسانی و جنبه های اقتصادی نوآوری، یک مدل تئوریک توسعه و تست شده است. این بررسی روی نمونه ای از 110 کسب و کار کوچک و خرد در کشور صربستان انجام شده است. این کشور دارای یک ساختار اقتصادی نوظهور است . تحلیل بر اساس مدلسازی معادلات ساختاری انجام می شود. چابکی فکری کارکنان ، اثر مثبتی را روی نوآوری کسب و کارهای کوچک و خرد بجا می گذارد. البته این اثر بشدت از طریق رهبری کارآفرینانه تعدیل می شوند. جهت گیری به سمت آینده، اثر قابل ملاحظه ای را روی نوآوری ،و توانایی ایجاد ارتباطات گروهی بجا می گذارد. و بدین ترتیب تحت تاثیر چابکی فکری قرار می گیرد. مهم ترین دستاورد نظری این تحقیق، در تاکید بر نقش چابکی فکری کودکان در نوآوری شرکت های SME نهفته است. بحث ها در راستای مفهوم نوظهور رهبری کارآفرینانه قرار می گیرند.یافته های ما برای مدیران و مالکان کسب وکارهای کوچک و خرد مفید هستند. آن ها در تلاش شان درصدد افزایش سطح نوآوری شرکت ها می باشند. آن ها به پتانسیل چابکی فکری کارکنان ، و نقش محوری رهبری کارآفرین در آینده اتکا می کنند.
کلمات کلیدی – چابکی فکری کارکنان؛ نوآوری؛ کسب و کارهای کوچک و خرد؛ رهبری کارآفرینانه؛ جهت گیری آتی؛ تشکیل گروه
در اکثر اقتصادهای جهان، شرکت های کوچک و متوسط (SME) بخش عمده ای از شرکت های تاسیس شده، فرصت های شغلی، و پویایی بازار را به خود اختصاص می دهند. تحقیقات اخیر راجع به رفتارها این شرکت ها، توجه خاصی را معطوف به فعالیت های مبتنی بر نوآوری آنان نموده اند. شواهد ایجاد شده در گذر سال ها، حاکی از این هستند که نوآوری از بذرهای خلاقیت (استوجیچ، هاشی، اورلیچ، 2018)، و دانش (سانتوس رودریگز، دورجو، جاردون، 2010) ناشی می شوند. آن ها در داخل (دابیچ، لازناچ، اسمالبون، سوارک، 2019،دابیچ، ولاسیچ، راماناتان ،اگری، 2019)، و خارج از سازمان یافت می شوند (برینک، 2017، توبیاسون، پترسون، 2018). از بین محرک های داخلی نوآوری، توجه ویژه ای معطوف به دانش (برهام، دابیچ، دایم، شیفر2020، کسلینگ، ریچی، منگ، دابیچ، 2009، راداس، بوزیچ، 2009، راداس، دابیچ ، آندرویچ ماتویچ، 2009، سوارک و دابیچ، 2017)، هوش تجاری (آگوستینو، سولین، گریتسن، 2013، علی ملاح و خان، 2017، محسن، حلیم، احمد، 2015)، و ارزش های شخصی کارکنان و مدیران شده است (لتونجا، جراج، ماریچ، 2016، پوتوکان، ندلکو، 2013).
یکی از مولفه های بشدت ناشناخته سرمایه انسانی، در سطح نوآوری کسب و کارهای میکرو و کوچک، چابکی فکری (ذهنی) است. چابکی فکری یکی از ارکان سرمایه فکری است ، و معمولاً مترادف با مفهوم پردازی گسترده تر از چابکی سازمانی در نظر گرفته می شود. از یکسو چابکی سازمانی اشاره به توانایی شرکت ها برای خلق ارزش های جدید، با تنظیم استراتژی ها و منابع سازمانی دارد (کاگارا، ناوارو، مارتلو لاندروگوز، 2020،گراس، بکمن، هوگل، 2020)،از سوی دیگر چابکی فکری معادل با خلق محیط مناسب درون سازمانی ، بگونه ای که کارکنان بتوانند تلاش های خود را در راستای فرمول بندی پاسخ ها به چالش های سازمانی سرمایه گذاری بکنند،و اصلاحاتی را در ساختارها و استراتژی های نواورانه پدید بیاورند تعریف شده است (کاگرا ناوارو، مارتلو لاندوگز، 2020، خلیفا، یو، شن، 2008، سامبامورتی ، بارادواج، گراور، 2003). تحلیل پایگاه داده های وب دانش و اسکوپوس نشان می دهد که چابکی سازمانی موضوع تحلیل های گسترده در حوزه مدیریت بوده است، اما در کمال تعجب، تعداد انگشت شماری از مطالعات روی چابکی فکری کارکنان تمرکز نموده اند. تحقیقات راجع به نقش آن در نوآوری کسب و کارهای کوچک و خرد (میکرو)، عملاً غیرموجود است.
سوای چابکی فکری کارکنان، نوآور بودن SME ها به سبک ها و استراتژی های رهبری مدیران آن ها نیز بستگی دارد (ندلکو و پوتکان، 2013). چندین مطالعه اشاره داشته اند که رهبری کارآفرینانه (EL) ، یعنی توانایی مدیران برای بسیج کردن تلاش های کارکنان ، و ایجاد سناریوهای آینده نگرانه ، هدایت و انگیزه دهی به مشارکت گروهی مسئولیت پذیرانه ، در رابطه با کارایی SME ها کاملاً بجا و منطقی هستند (هملسکی، کول، بارون، 2012، هوانگ، دینگ، چن، 2014). توجه اصلی پژوهش های قبلی روی ابعاد و نقش های رهبران کارآفرین (هوانگ وهمکاران، 2014)، عوامل موثر بر EL (سومرو و شا ، 2019)،و اثرات EL بر عملکرد سازمانی (کارپنتر 2012، کوری، همفریس ، اوکباساران ، مک مانوس، 2008، هانسون و مونستد 2008،هریسون، برنارد، پال، 2018، کانسیکاس ، لاکونن، سارپو، کونتینن، 2012، لیچ، مک مولن ، هریسون، 2013، مایو، اوا، نیومن، کوپر، 2019، یانگ ، سان، ژائو، 2019)، و روی فعالیت های شغلی نوآورانه قرار داشته است (باقری، 2017، رنکو ، التربیشی ، کرسرود، برانباک، 2015). اما هیچ اشاره و پیوند صحیحی با چابکی فکری کارکنان برقرار نشده است. علاوه بر این، توجه کافی به نوآور بودن، و چابکی نوآورانه SME ها معطوف نشده است.
این وضعیت اشاره به شکافی آشکار در تحقیقات قبلی دارد.در این شرایط، روابط بین چابکی فکری کارکنان و رهبری کارآفرینانه و نوآوری در چارچوب SME ها مورد توجه قرار می گیرد. این موضوع برای شرکت های کوچک و میکرو بیش از پیش صحیح می باشد. شواهد پراکنده حاکی از این هستند که هم چابکی فکری کارکنان و هم رهبری کارآفرینانه ، به نوآور بودن کسب و کارهای کوچک و خرد ربط دارند. این در حالیست که تحقیقات دانشگاهی ، پاسخگویی به دو سوال مهم را انکار می کنند. در وهله اول، چابکی فکری کارکنان و EL، چگونه روی نوآوری SME ها اثرگذار هستند؟ ثانیاً، آیا چابکی فکری کارکنان پس از ترکیب شدن با رهبری کارآفرینانه ، اثر تقویتی دوطرفه را در پی خواهد داشت؟ مطالعه فعلی با ارائه مدل تجربی و تست روابط مربوط به چابکی فکری و نوآوری SME ها، و دو بُعد رهبری کارآفرینانه (رشد آتی و تشکیل گروه) را گسترش داده است. آن ها به عنوان متغیرهای میانجی / واسطه عمل می کنند. تا آنجایی که ما اطلاع داریم، این اولین مطالعه ایست که به این مسائل در محیط کُلی سازمان ها، علی الخصوص SME ها می پردازد.
گزارش فعلی بدنه دانش فعلی را گسترش می دهد. این تحقیق دیدگاه کامل تر، و گسترده تری را نسبت به چابکی فکری پیشنهاد می دهد.ما بر این باوریم که چابکی فکری داخل سازمان، در کارکنان و مدیران نهفته است. چابکی فکری کارکنان، یعنی آن ها باید طرز فکرشان را تغییر بدهند، در جستجوی اطلاعات جدید باشند ، و راه حل های نوینی را برای مشکلات پیش رو ارائه بدهند. چابکی مدیران یعنی باید محیطی ایجاد بشود که تلاش های نوآورانه درون سازمانی تسهیل بشوند. تحقیقات فعلی، فقط روی این بعد خاص چابکی فکری تمرکز نموده اند که می توان به چشم EL به آن نگریست.به باور ما، چنین رهبری نقش واسط در رابطه بین چابکی فکری کارکنان ، و عملکرد نوآورانه شرکت خواهد داشت. در تمرکز روی دو جنبه کلیدی EL، جهت گیری آتی و تشکیل گروه های سازمانی ، مدلی را معرفی می کنیم که اثر جهت گیری های آتی مدیریت نسبت به فعالیت های گسترش گروه، در آن لحاظ می شود. تا آنجایی که ما مطلع هستیم، هیچ پژوهشی تا این لحظه بدنبال بررسی این مسائل نبوده است.
یکی دیگر از حوزه هایی که این گزارش اثر چشمگیری نسبت به آن دارد، تمرکز جغرافیایی است. تحقیقات راجع به نوآوری SME ، اکثراً روی اقتصادهای پیشرفته و دانش بنیان تمرکز می کنند.تشکیل مهارت ها و قابلیت های نوآوری، برای شرکت های فعال در اقتصادهای بازدهی محور و نوظهور، به مراتب دشوارتر است. آن ها سیستم های نوآوری ضعیف تری دارند و پتانسیل نوآوری درون سازمانی شان در حد ضعیفی قرار گرفته است (هولاندرز، اسدکی، مرکبالچ، 2019). این مقاله روی سیر پیشرفت و رساندن کشورهای اروپایی به کشورهای پیشرفته تمرکز دارد. آن ها از اقتصاد بازدهی محور، به سمت اقتصاد دانش محور حرکت می کنند (برای مثال کشور صربستان). در جدیدترین نسخه از کارت امتیازی نوآوری اروپایی (هولاندرز و همکاران، 2019)، صربستان یک کشور برتر از نظر نوآوری در سطح SME ها ، در کشورهای اروپایی با سطح نوآوری کمتر از میانگین اتحادیه اروپا قرار می گیرد. لذا یافته های این تحقیق حاوی دلالت های عملیاتی برای تمامی سیاست گذاران علاقه مند به بررسی روابط چابکی فکری، رهبری کارآفرینانه، و نوآوری شرکت های SME به طور کُلی، و اقتصادهای در حال پیشرفت به طور خاص هستند.
بر همین اساس، این گزارش سه دستاورد اساسی را به ارمغان می آورد. در گام اول، روی نقش چابکی فکری بر نوآوری کسب و کارهای کوچک و خرد تمرکز می شود. لذا دانش فعلی راجع به عوامل تعیین کننده نوآوری در SME ها گسترش می یابند. در گام دوم، این مطالعه وابستگی ارتباطی بین چابکی فکری، EL، سطح نوآوری را بررسی می کند. علیرغم اینکه پرونده تئوریک راجع به اثر چابکی فکری و EL بر میزان نوآوری SME ها جذاب به نظر می رسد، اما عملاً هیچ پژوهشی در این زمینه انجام نشده است. تحقیق فعلی نه تنها به این مسائل رسیدگی می کند، بلکه نقش تعدیلی EL را نیز مورد راست آزمایی قرار می دهد. در وهله سوم، تمرکز این تحقیق روی میزان نوآوری کسب و کارهای کوچک و خرد در اقتصادهای بازدهی محور قرار گرفته است. آن ها کارکردهایی را برای متخصصان اجرایی و سیاست گذاران در تمامی کشورهایی که شدیداً دنبال توانمندی های دانش و نوآوری محور هستند به ارمغان می آورند.