صنعت پتروشیمی آفریقای جنوبی بخش دوم

این اکتشافات باعث شد که صنعت  معدن کاری در آفریقای جنوبی جان تازه ای بگیرد، این امر نتیجه توسعه صنایع انفجاری نیز بود. ۴۰ سال اول فعالیت صنایع پتروشیمی در آفریقای جنوبی تحت سیطره صنایع انفجاری این کشور بود.

 در اوایل سال ۱۹۱۱ میلادی، صنایع انفجاری بزرگ‌ترین بخش تولیدی در این کشور بود، چه میزان سرمایه گذاری اولیه آن تقریباً ۱۰ میلیون دلار بود و حدود ۳ هزار نفر را صنعت کار می کردند. افزایش رقابت در بین شرکت‌های تولید کننده در صنعت انفجاری باعث شد که متنوع سازی تبدیل به یک امر ضروری در پروسه تولید شود، و به همین دلیل شرکت های فعال در  صنعت پتروشیمی این کشور تنوع تولید خود را افزایش دادند و تولید کود شیمیایی، انواع رنگ و روغن، محصولات مورد استفاده در دامپزشکی و انواع حشره کش ها را آغاز کردند تا بتوانند افزایش تقاضای داخلی برای محصولات پتروشیمی را برآورده کنند.

 بسیاری از این شرکتهای که شروع به تولید کالاهای متنوع کردن هنوز هم در حال فعالیت هستند. معروف ترین شرکت در میان این شرکت‌ها شرکت افریکن اکسپلوسیوز (African Explosives: AECI) است، که در دهه ۱۹۷۰ تاسیس شد تا اسید نیتریک و امونیاک تولید کند؛ گروه شرکت های سنترا چم (Sentrachem) که در حال حاضر تحت مالکیت شرکت داو کمیکال (Dow Chemical) قرار دارد؛ و شرکت ساپی- سائی کور (SAPPI- SAICCOR)، که پس از خرید شرکت صنعتی سلولز آفریقای جنوبی (SAICCOR) توسط شرکت صنایع پالپ و کاغذ آفریقای جنوبی (SAPPI) در سال ۱۹۸۸ میلادی تاسیس شد.

 شرکت AECI- که درآمد آن در سال ۲۰۱۴ میلادی بالغ بر ۱.۵ چهاردهم میلیارد دلار آمریکا بود و به عنوان یکی از بازیگران کلیدی در بخش‌های معدن، تولید و کشاورزی شناخته می شود- مثال خوبی از شرکتی است که از زمان تاسیس تاکنون تحولات بسیاری را تجربه کرده است.

 این شرکت در طول تاریخ فعالیت خود یک بار از صنعت تولید آمونیاک و اوره خارج شده است؛ یک بار هم شرکت های تولیدی مونومرها، پلیمرها، کلر آلکالی، سیانیدها و پروکساید ها را به شرکت ساسول فروخت؛ ضمن اینکه در تاریخچه این شرکت می بینیم که همکاری های بین المللی زیادی نیز با شرکت های مطرح دنیا داشته است، به عنوان مثال یک سرمایه گذاری مشترک با شرکت تولید ورقه های شیشه‌ای پیتزبرگ (US- based Pittsburgh Glass- PPG)  در ایالات متحده آمریکا  داشت تا به این بدین ترتیب کسب و کار رنگ های تکنیکی دلوکس (Dulux) را توسعه دهد.

 ظهور صنعت پتروشیمی در آفریقای جنوبی

 در آفریقای جنوبی محصولات پتروشیمی در حدود ۵۵ درصد از کل محصولات شیمیایی تولید شده را به خود اختصاص می‌دهد، و ارزش صنعت پتروشیمی این کشور در حدود ۳۰ میلیارد دلار تخمین زده شده است.

 فراوانی زغال سنگ در آفریقای جنوبی - ۹۲ درصد از زغال سنگ مصرفی در قاره آفریقا در آفریقای جنوبی تولید می‌شود- باعث شده است که این کشور به شدت به این سوخت فسیلی وابسته باشد.

 بخش تولید محصولات پتروشیمی در آفریقای جنوبی برپایه تبدیل زغال سنگ به گاز بنا نهاده شده است. علاوه بر این بیش از ۹۵ درصد از برق آفریقای جنوبی از طریق سوزاندن زغال سنگ تولید می شود.

 قدمت صنعت تبدیل زغال سنگ به مایع در آفریقای جنوبی به سال ۱۸۹۵ میلادی بر می گردد، و تولید سوخت های مصنوعی در اوایل قرن بیستم توسعه پیدا کرد. شیمی زغال سنگ در سال ۱۹۲۷ میلادی رونق یافت، زمانی که در دولت این کشور تصمیم گرفت بودجه کلانی را به توسعه مایع سازی و و فرایند کربن سازی اختصاص دهد.

 در اوایل دهه ۱۹۳۰ میلادی، آن گلووال (Anglovaal)، یکی از شرکت های اصلی تولید کننده مواد معدنی، با شرکت بریتانیایی بورما اویل (Burmah Oil) سرمایه گذاری مشترک کرد تا نفت شیل را در نزدیکی ارملو  (Ermelo)  کشف کند. یکی از دلایل اصلی اکتشاف شیل استفاده از آن در تولید بنزین بود.

 شرکت تبدیل زغال سنگ به گاز مایع گلوبال زمانی توسعه پیدا کرد که حق بهره‌برداری خود را به شرکت آلمانی فیشر تروپش  (German Fischer- Tropsch)  واگذار کرد. فرانز فیشر (Franz Fischer) در سال ۱۹۳۸ میلادی از آفریقای جنوبی بازدید کرد تا سرمایه گذاری مشترک این شرکت را در آفریقای جنوبی پیگیری کند. اگرچه دیری نپایید که جنگ جهانی دوم آغاز شد.

در طول جنگ جهانی دوم، شرکت آنگلووال کسب و کار مربوط به تبدیل زغال سنگ به مایع را حفظ کرد و جنبه‌های مختلف بین‌المللی سرمایه‌گذاری مشترک در این پروژه را توسعه داد، به عنوان مثال با شرکت آمریکایی ام. دبلیو کلوگ (M. W. Kellogg) وارد همکاری شد، اما همه این تلاش ها با به روی کار آمدن رژیم آپارتاید در سال ۱۹۴۸ بر باد فنا رفت.

 ۴۰ درصد از گاز های مایع مورد استفاده در آفریقای جنوبی از فرآیند فیشر تروپش استخراج می شوند. امروزه فناوری فیشر تروپش توسط کارخانه های تحت مالکیت شرکت ساسول مورد استفاده قرار می گیرد، شرکت ساسول در سال ۱۹۵۰ تاسیس شد و در دهه ۱۹۸۰ میلادی تبدیل به یکی از غول‌های پتروشیمی دنیا شد.

 اولین کارخانه تبدیل زغال سنگ به مایع تحت مالکیت شرکت ساسول در سال ۱۹۵۵ میلادی آغاز به کار کرد، نام این شرکت از نام شهری گرفته شد که که این شرکت اولین کارخانه اش را در آن تاسیس کرده بود، شهر ساسول برگ (Sasolburg) که جزو مناطق آزاد تجاری محسوب می شود.

اولین تلاش های تولیدی شرکت ساسول با چالش‌های فناوری عمده مواجه بود. با این وجود شیمیدانان و مهندسان شرکت ساسول نه‌تنها باعث ادامه فعالیت کارخانه ای شرکت شدند، بلکه کارایی این شرکت را بهبود بخشیدند و تنوع تولیدی این شرکت را زیاد کردند به نحوی که خوراک های تولیدی برای تولید لاستیک مصنوعی، انواع کودهای شیمیایی و مواد شیمیایی ثانویه را نیز تولید کردند.

در سال ۱۹۷۱ میلادی، شرکت ساسول با شرکت توتال اس. ای (Total SA) و شرکت ملی نفت ایران همکاری خود را آغاز کردند تا یک پالایشگاه را در شهر ساسول برگ بسازند، این پالایشگاه قرار بود که نفت وارداتی را پالایش بکند تا اتیلن تولید شود و از این اتیلن برای تولید پلاستیک و انتقال گاز از طریق لوله به صنعت استفاده شود.

نمودار 1- تنوع تولید در صنعت پتروشیمی آفریقای جنوبی، بخش های اصلی تولیدی و سهم آنها از کل تولید کشور

منبع: Small Enterprise Development Agency

 قبل از جنگ جهانی دوم زغال سنگ بیش از دو سوم انرژی جهان را تامین می کرد. اگرچه در اوایل سال ۱۹۷۳ میلادی، نفت جایگزین زغال سنگ شد و تبدیل به منبع اولیه انرژی در صنعت شد. در همان زمان، اولین بحران نفتی خاورمیانه عرضه نفت جهان را مورد تهدید قرار داد. شرکت ساسول در پاسخ به این تحولات ساخت دومین کارخانه تبدیل زغال سنگ به گاز مایع را در سکوندا (Secunda) آغاز کرد. شرکت ساسول ۳ نیز در سال ۱۹۸۲ میلادی به شرکت ساسول دو ملحق شد.

 شرکت ساسول از ابتدای تاسیس خود اهمیت بسیار بالایی را برای تحقیق و توسعه قائل بوده است. کارخانه اول ساسول دیگر سوخت تولید نمی کند، در عوض مواد شیمیایی شامل اتانول، بوتانول، ‏اتیل استات، اسید اکریلیک و آکریلات بوتیل تولید می کند.

شرکت کِم سیتی (Chemcity) - یک کارخانه جدید تولید محصولات پایین دستی در ساسول برگ- در سال ۲۰۱۰ میلادی فعالیت خود را آغاز در تا از این از محصولات تولیدی توسط ساسان استفاده کند. در همین حال، فرآیند فیشر تروپش تحولات بی‌شماری را تجربه کرده است، اول از طریق فرآیند سینتول (Synthol) و اخیراً از طریق فرآیند پیشرفته سینتول ساسول (Sasol Advanced Synthol).

 در سال ۱۹۹۹ میلادی، زیرمجموعه های ساسول تکنولوژی و سوخت مصنوعی ساسول، هفت راکتور جدید SAS  را به مجموعه سکوندا اضافه کردند. مجموعه های ساسول ۲ و ساسول ۳ در حال حاضر سوخت هایی را تولید می‌کنند که کارایی بسیار بالاتری دارد، و انواع خوراک های متنوع پتروشیمی و مواد شیمیایی تخصصی از این زنجیره محصول استخراج می شوند. ضمن اینکه فرایند تولید گازوئیل از گاز طبیعی با کیفیت بسیار بالا در شرکت ساسول توجهات شرکت های بین المللی را به خود معطوف کرده است. در حدود ۴۰ درصد از خوراک گاز طبیعی سایت سکوندا از موزامبیک وارد می شود.

 امروزه شرکت ساسول در حدود ۱۶۰ هزار بشکه در روز سوخت مایع تولید می کند که حدود ۴۰ درصد از نیاز بازار آفریقای جنوبی را تامین می کند. کارخانه جدید شرکت ساسول در قطر با ظرفیت تبدیل گاز به مایع (GTL) ۳۴ هزار بشکه در روز، سرمایه گذاری مشترک شرکت ساسول و شرکت جی تی ال اوریکس قطر (Qatar Oryx GTL) است، و برنامه‌های این شرکت برای ساخت یک واحد کراکر اتیلن با ظرفیت یک و نیم میلیون تن در سال به ارزش ۸/۹  میلیارد دلار آمریکا در ایالت لوئیزیانا شواهدی است بر استراتژی جهانی سازی شرکت ساسول.